DISKURSO NI ESTEBAN - PSB 4

Pag-adal sa Biblia Bilang 4

Teksto: Gibo 7:17-45 (An Diskurso ni Esteban)

Petsa: 30 Disyembre 1997

TEKSTO	PARALLEL NA SITAS	MAYOR NA SITAS	TEKSTO	NOTASYON
Alagad an mga aki ni Israel nagin mabinunga asin duminakol na marhay sa bilang; naglakop asin nagin sindang mapangyari sa bilog na kadagaan. Dangan uminabot sa trono kan Ehipto an bagong hadeng dai lamang midbid si Josef.	Ex. 1:7 Sal. 105:24 Gibo 13:17 Jdt. 5:10 Ex. 1:8	Gibo 7 17 18	Mantang harani na an panahon para sa Dios tanganing otobon niya an panuga na talagang ipinangako niya ki Abraham, an satong nasyon sa Ehipto nagdakula na nagdakula, sagkod na uminabot sa trono kan Ehipto an bagong hade na dai lamang midbid si Josef.
‘Matakot kita asin mag-isip kun pano mapauntok an pagdakol ninda padagos, o tibaad kun magkagieria makadagdag sinda sa bilang kan satong mga kaiwal.’Kaya ipinamahala sinda sa mga para-oripon tanganing papangluyahon sinda sa irarom nin magabat na kargahonc. Pinagbotan ni Faraon an saiyang mga sakop nin arog kaini: ‘Iapon sa salog an mga aking lalaki na namundag sa mga Hebreo (g) alagad buhayon an mga aking babae.’	Ex. 1:10,11 Ex. 1:22	19	Inoripon niya an satong mga magurang, asin inapi si satong mga kadugo, pinirit nindang pinakuanan an mga omboy ninda tanganing dai na mabuhay pa.	c  Para sa darakulang trabaho, an mga hadeng oriental minagamit nin pirit na pagtrabaho; sa Israel, inarog man ini ni David, 2 S. 20:24, asin lalo na si Solomon, 1 Hde. 4:6; 5:28, asbpa. g  An salog na ini iyo an Nilo, an dakulang salog sa Ehipto, alagad ginagamit man na para sa mayor na sanga kaini.
Nagbados siya dangan nangaki nin aking lalaki asin kan mahiling na magayon siyang aki tinago niya siya sa laog nin tolong bulan. Huli sa pagtubod na si Moises kan siya ipinangaki, tinago siya nin tolong bulan kan saiyang mga magurang, linapas ninda an pagboot kan hade kan mahiling nindang srao siyang magayon na aki f.	Ex. 2:2   Heb. 11:23f	20	Namundag sa panahon na iini si Moises, sarong magayon na aki asin aprobado siya nin Dios. Inataman siya sa harong nin saiyang ama sa laog nin tolong bulan,	f An iba ipinapasalipit digdi an estorya kan ginadan na Ehipsyo, hil. Ex. 2:11-12, Gibo 7:24.
Nagduman ngonian an aking babae ni Paraon tanganing magparigos sa salog, asina n mga daragang nagbabarantay saiya naglakaw-lakaw sa pangpang, kan mahiling niya sa mga ragiwdiw an basket, asin sinugo niya an saiyang surugoon na sapudon idto. Kan dakula na an aki dinara niya siya sa aking babae ni Paraon na minidbid siya bilang aki niyang lalaki; nginaranan niya siyang Moises  huli ta an sabi niya, ‘Sinapod ko siya hale sa tubig’ c.	Ex. 2:5,10	21	Asin pagkatapus na siya binutasan, inataman siya kan aking babae ni Paraon asin pinadakula niya siya bilang sadiring aki niya.	c Popular na ginikanan kan ngaranna Moises (Heb. Mosheh) hale sa verbong mashah,  ‘pagsapod.’
‘Anong mga bagay?’, an hapot niya. ‘An dapit ki Jesus Nazareno f, an simbag ninda ‘na naprobaran bilang dakulang profeta huli kan mga bagay na ginibo niya saka sinabi niya sa atubang nin Dios asin sa bilog na katawohan.	Lk. 24:19	22	Kaya tinukdoan si Moises kan gabos na kadonongan nin Ehipto asin nagin siyang sarong may kapangyarihan sa pagtaram asin sa mga gawe niya.
Kan dakulang lalaki e na ngonian si Moises, nagluwas siya sa panahon na ini tanganing magbisita sa saiyang kahimanwa, asin nahiling niya an masakit na buhay na igwa sinda; asin nahiling niyang binabadolan nin sarong Ehipsyo an sarong Hebreo, na saro sa mga kahimanwa niya.	Ex. 2:11   Heb. 11:24-27	23 -24	Sa edad na kwarenta e, nagdesisyon siyang bisitahon an saiyang mga kahimanwa, an mga aki ni Israel. Kan mahiling niyang an saro sa sainda minamaltratar, sinurog niya siya asin ilinigtas an lalaki sa paagi nin paggadan kan Ehipsyo.	e Sosog sa mga tradisyon nin Judio. e  Minataong lehyendaryong detalye si Josephus asin Philo dapit sa edukasyon ni Moises. An Gibo 7:22 minasabing tinukdoan siya sa gabos na kadonongan kan mga Ehipsyo.
Nangalagkalag siya sa palibot kun baga igwa nin nakahiling alagad mayo man, kaya ginadan niya na Ehipsyo asin itinalbong sa irarom kan baybay. Sa pagbalik niya sunod na aldaw, igwang duwang Hebreong nagiiriwal. Sinabihan niya idtong nasasala, ‘Ano  an kahulugan kaining paglapas m osa saimong kapwa kahimanwa?’	Ex. 2:12, 13	25 - 26	Naghona siyang nag-iisip an mga tugang niyang ililigtas sinda nin Dios sa paagi niya, alagad dai man ini nahiling. Kan sunod na aldaw, naabotan niyang nag-iiriwal an nagkapira sainda, pinorbaran niyang pag-olion sinda. Nagsabi siya ‘Mga amigo, magtugang kamo tadaw ta nagiiriwal kamo?’
Alagad sinimbag siya kaini: ‘Siisay an nagbugtak saimo na magprinsipe sa ibabaw mi asin huwes mi?	Ex. 2:14	27-28	Alagad idtong nagdaguso sa saiyag kapwa Hebreo itinulak siya asin nagsabi, “Siisay an nagbugtak saimnong magin líder asin huwes nyamo? f Gusto mong gadanon ako siring kaidtong Ehipsyong ginadan mo kasuodma?”	Kan buhayon liwat nin Dios si Jesus sa mga gadan, siya ginibo niyang ‘Lider”, hilnga 5:31, asin ‘Huwes’, hil. 10:42; 17:31.
Kan madangog ini ni Paraon, boot niyang ipagadan si Moises , alagad nadulagan ni Moises si Paraon asin nagpasiring siya sa daga ni Midian f. Asin nagtukaw siya sa gilid nin sarong bubón.	Ex. 2:15	29	Duminulag si Moises kan madangog niya ini g asin duminuman siya sa pagestar sa daga nin Midian, kun saen nagin siyang ama nin duwang aking lalaki.	f An Midian yaon sa sur na parte kan Edom asin sa parteng sirangan kan Gulfo nin Aqaba, Gn. 25:1-4. Kinokonektar an mga Midianita sa grupo nin mga tribung Arabe na gikan sa agom ni Abraham na si Keturah (Dapit digdi, hilnga an Pag-adal sa Biblia Bilang 1). gNagdulag si Moises sa Ex. 2:15, huli ta gagadanon siya ni Paraon; digdi nin huli ta isinikwal siya kan saiyang kahimanwa.
Nagbabantay si Moises kan mga karnero kan panugangan niyang si Jethro na padi kan Midian. Dinara niya an saiyang pinapasabsab sa harayong parte kan langtad asin naka-abot sa Horeb b, an bukid nin Dios. Duman an anghel ni Yahweh c nagpahiling saiya sa itsura nin dilang kalayo, gikan sa tahaw nin sadit na kahoy. Nahiling idto ni Moises, naglalaad an kahoy alagad dai natotomtom.	Ex. 3:1-2	30 - 31	Kwarentang taon pakalihis, sa kalangtadan harani sa Bukid nin Sinai, sarong anghel nagpahiling saiya sa mga dilang kalayo nin sadir na kahoy na naglalaad. Napangalas si Moises kan nahiling niya. Mantang minaharani siya tanganing usisahon an boses nin Kagurangnan nadangog:
Nahiling siya ngonian ni YHWH minaharani sa paghiling, alagad inapod siya nin Dios sa tahaw kan kahoy: “Moises, Moises!” “Uya ako,” simbag niya.	Ex. 3:4,6	32	‘Ako an Dios nin saindong mga magurang, an Dios ni Abraham, Isaak, asin Jacob’. Tinakigan si Moises asin habo nang naghiling.
Ako an Dios kan saimong ama, an Dios ni Abraham, Dios ni Isaak asin an Dios ni Jacob.’ Huli kaini tinahoban ni Moises an saiyang lalawgon, sa takot na mahiling an Dios e.	Ex. 3:5	33	Sinabihan siya nin Kagurangnan, ‘Hubaa an saimong sapatos, an lugar na saimong natitindogan sarong banal na daga.	e Siring kaini an kamahalan nin Dios na mayong tawo an pwedeng makahiling kaiyan dangan mabuhay.
Si YHWH nagsabi, ‘Nahiling ko an miserableng kamugtakan kan sakong banwaan sa Ehipto. Nadangog ko an pakimaherak na makalibre sa saindang mga paraoripon. Totoong aram ko an kasakitan ninda. Gusto kong iligtas sinda hale sa mga kamot kan Ehipsyo asin iluwas sinda sa dagang iyan pasiring sa sarong mayaman asin mahiwas na daga, sarong daga na gatas asin tangguli an nagbubulos f, an erokan kan mga Cananeo, Hiteo, Amorita, Perisita, Hebeo asin Jebuseo. Kaya madya, susugoon taka ki Paraon tanganing ikaluwas sa Ehipto an sakong banwaan, an mga akini Israel.	Ex. 3:7-8 1 S. 9:16 Ho. 12:14   Jr. 2:7; 32:22 Ba. 1:20 Ezk. 20:6 Nb. 13:27 16:13 Dt. 7:1+ Jos. 5:6 1 S. 14:10+ Ex. 3:10	34	Nahiling ko kun paano inaapi an sakong banwaan sa Ehipto, nadangog ko an saindang inagrangay, asin naghilig ako tanganing talingkason sinda. Kaya, madya tanganing sugoon taka sa Ehipto	f An pagsasaladawan kan Dagang Panuga na parating makukua sa Pentateuko.
	Ex. 2:14	35	Iyo ini an parehong Moises na saindang isinikwal h kan sinda magsabi, ‘Siisay an nagbugtak saimo na magin lider asin huwes nyamo?’, na sinusugo ngonian na parehong magin lider asin paratubos sa paagi kan anghel na nagpahiling saiya sa sadit na kahoy.	h An verbong ini dai inaaplikar kan BIbliya ki Moises, pero sa Gibo 3:13-14 inaplikar ki Jesus. Ni an tataramon na ‘paratubos’, dai man itinatao kan Bibliya ki Moises. An imahen ni Cristo minalambong pasiring ki Moises na iyo an minasalming saiya.
Ako mismo an mapatagas kan puso ni Paraon, asin magibo nin mga tanda asin ngangalasan sa daga nin Ehipto.	Ex. 7:3 Bil. 14:33 Am. 5:25 Dt. 18:15,18	36	Siya idtong Moises na pakatapus maggibo nin mga milagro asin tanda sa Ehipto iyo an nagdara sainda sa pagbalyo sa Dagat na Pula asin pasiring sa langtad sa laog nin kwarentang taon.
		37	Siya idtong Moises na nagsabi sa mg aaking lalaki ni Israel, ‘An Dios iyo an mapaluwas nin sarong propetang magigin siring sa sakuya para saindo hale sa mga tugang nindo’ i.	i Sarong tekstong mesianiko na nasambit na, 3:22. Saro pa apwera ki Moises – an Mesias – iyo an magibo nin kaparehong parte, Mt. 16:14+; Jn. 1:21+.
Kan aldaw na tuminirindog kamo sa Horeb sa atubang ni YHWH na saindong Dios, si YHWH nagsabi sako, ‘Apoda an banwaan sa palibot ko tanganing ikapadangog ko sainda an sakong mga tataramon, tanganing makanood sindang matakot sa gabos na mga aldaw na nabubuhay sinda sa daga, asin tanganing itukdo ninda in isa saindang mga kaakian’. Itinao sako ni YHWH an duwang tablang gapo nasinuratan kan muro nin Dios, asina n gabos na tataramon na yaon diyan na isinabi saiindo ni YHWH sa bukid hale sa tahaw kan kalayo sa ladaw kan Asemblea.	Dt. 4:10 Dt. 9:10, 18:16	38	Kan tipunon ninda an asamblea j sa langtad sa paagi lang ni Moises nakipag-olay an satong mga magurang sa anghel na nagtaram saiya sa Bukid nin Sinai; k siya iyo idtong pinaniwalaan kan mgatataramon nin buhay l tanganing ikatao sato.	j Lit. ‘sa oras kan asemblea’. An tataramon na ini nangangahulugan man na ‘iglesia’, Hilnga 5:11+. An Dt. Miinagamit kan ‘aldaw nin asemblea’ tanganing mangahulugan kan huring pagpasar kan Tugon, Ex. 19:10-25. Poon sa pinakaenot na aldaw, minimidbid kan mga kristyano an Iglesia bilang kasalihid kan ‘solemeng asembleang’ ini kan Banwang Pinili sa desierto. k Nagserbing tagapag-ultanan si Moises sa ‘anghel’ asin banwaan. Sa mga gurang na teksto an anghel ni YHWH iyo si YHWH mismo na nagmanifestar kan sadiri, Gn. 16:7+, Hil. Mt. 1:20+. Pagkatapus, naggibo nin distinsyon ki YHWH asin sa saiyang mga anghel tanganing ipahiling an kahalangkawan nin Dios. Kaya, ipinamidbid na si Moises igwa nin direktang komunikasyon bakong sa Dios kundi sa saro o nagkapipirang mga anghel. Igwa nin tala kan ideyang ini an Ga. 3:19; Heb. 2:2. l An pagkuyog sa Tugon iyo kun paano mabuhay, Dt. 4:1; 8:1,3; 30:15-16, 19-20; 32:46-47; Lv. 18:5, na sinambit sa Ga. 3:12; Rm. 10:5; kun kaya an Tugon inaapod bilang ‘mga sinurat na pagboot nin buhay’, Ezk. 33:15, Ba. 3:9. Para sa kristyano, an paghulit kan ebanghelio iyo ‘an tataramon nin buhay’, Ph. 2:16, Hil. Gibo 5:20, i.e. ‘an tataramon nin kaligtasan’, Gibo 13:26. Huli ta an buhay minaluwas hale sa tataramon nin Dios, an tataramon mismong ini buhay, Hil. Heb. 4:12; 1 P. 1:23. Asin si Jesus mismo iyo an Tataramon nin buhay’; 1 Jn. 1:1.
Tano ta boot ni YHWH na darhon kita sa dagang ini, tanganing Magadan sana sa espada, asin samsamon an satong mga agom asin mga kaakian? Bako daw mas marhay na bumalik na sana kit asa Egipto?”	Bil. 14:3 Gibo 7:40	39	Iyo ini an tawo na habong dangogon kan satong mga magurang: pinasipara ninda siya sa saindang mga isip m nagbaralik sinda sa Ehipto,	m Hilnga Bilang 14:3 asin Ex. 16:3. Hil. Ezk. 20:8-14.
Kan mahiling kan mga tawo na naabala si Moises sa pagbaba sa bukid, pinalibotan ninda si Aaron asin sinabihan, ‘Madya, gibuhi kami nin dios na mamamos amo; dai mi aram kun ano na an nangyari sa Moises na nagluwas samo sa Ehipto’.	Ex. 32:1,23	40	Asin nagsarabi ki Aaron, ‘Gibohi kami nin mga dios na magin líder nyamo; dai nyamo maintiyendihan kun anong inabot kan Moises na ini ta ilinuwas pa kami sa Ehipto.’
	Ex. 32:4,6	41	Kaya naggibo sinda nin torong baka asin nag-atang nin sakripisyo sa ídolo. Naogma sinda sa bagay na mismong gibo ninda.
	Am. 5:25-27	42 - 43	Tinalikdan sinda nin Dios asin pinabayaan sinda sa pagsamba kan hukbo nin kalangitan n, siring sa sinabi kan kasuratan sa libro nin mga profeta: ‘nagdolot daw kamo nin mga biktima asin mga sakripisyo sa langtad sa gabos na kwarentang taon na idto, ika na Harong ni Israel? Dai, kundi inalsa nindo sa saindong abaga an tolda ni Moloch asina n bitoon kan dios na si Rephan, na sinaramba nindo an mga idolong idto. Kaya ngoian ididiestierro ta kamo sa mas harayo p asa Babilonia.	nTataramon sa Bibliya para sa mga bitoon, na parating sinasamba bilang mga dios.
Seguruhon mo na gibuhon idto sosog sa arogan na ipinahiling saimo duman sa bukid.	Ex. 25:40 25:9+ 25:30 Ezk. 40:4 Heb. 8:5 Gibo 7:44	44	Kan yaon sinda sa desierto, yaon sainda an Tolda nin Testimonyo na itinugdok kan satong mga magurang sosog sa mga instruksyon na sinabi nin Dios ki Moises, na nagsabi saiyang gumibo nin eksaktong kopya kan arogan na ipinahiling niya.
		45	Ilinipat-lipat inisa lambang saro sa satong mga magurang sagkod na darahon ini ni Josue sa nasyon na sinakop nyato hale sa mga nasyon na pinalayas nin Dios mantang kita nag-aabante. Digdi ini naghaloy sagkod sa panahon ni David.

DOKTRINA SA GIBO 7:17-45

(An Diskurso ni Esteban)

1.       Saganang buhay an nanamitan kan mga aki ni Jacob (Israel) duman sa Ehipto kan si Josef iyo an namamahala sa Ehipto (Gn. 47:27; Ex. 1:7; Gibo 7:17). Nagin mabinunga asin duminakol (Gn. 47:27; Ex. 1:7, Gibo 17:17), naglakop asin nagin mapangyari sa bilog na kadagaan (Ex. 1:7). Alagad nagdatong an panahon para sa Dios na utubon niya an panuga na ginibo sa saindang mga magurang, ki Abraham, na papadakulon an Israel sa sadiring daga (Gn. 50:24). May bagong hade na uminabot sa Ehipto na dai midbid si Josef (Ex. 1:8, Gibo 7:18) na natakot sa pagdakol kan mga Hebreo kaya nagisip kun paano mapauntok an saindang dakulang bilang ta tibaad magkampi sinda sa mgakaiwal asin labanan an Ehipto (Ex. 1:10). Kaya nagbugtak si Paraon nin mag-ooripon sainda tanganing papagtrabahuhon nin magabat (Ex. 1:11). Apwera kaini, nagboot siyang ipatapok sa salog an mga aking alalking mamundag sa Hebreong ina tanganing malamos (Ex. 1:22), asin pabayaan an mga aking omboy na Magadan (Ex. 1:15-21, Gibo 7:19). Inoripon dangan inapi an mga Hebreo (Gibo 7:19), kaya nasakitan na nag-agrangay sinda huli sa miserableng kamugtakan (Ex. 3:7-8).

2.       Namundag si Moises (Ex. 2:2; Gibo 7:20), sarong magayon na aking lalaki asin an aprobasyon nin Dios yaon saiya (Ex. 2:2, Gibo 7:20) sa arog kaining sitwasyon kan mga Hebreo sa Egipto. Linapas kan saiyang mga magurang an pagboot nin Paraon (Heb. 11:25), kaya inataman ninda siya sa laog nin tolong bulan (Ex. 2:2; Gibo 17:20; Heb. 11:25). May paralelismo digdi ki Moises asin Jesus kan si Jesus tinago man kan saiyang mga magurang ki Herodes na bot gumadan saiya (Mt. 2:16-18). Kan si Moises dai na pwedeng matago, itinapok siya kan saiyang ina asin tugang na baba esa salog Nilo, alagad sinapod siya kan princesa nin Ehipto dangan nginaranan ‘Moises’ (Heb. “mosheh’, hale sa verbong ‘mashah’, na an boot sabihon ‘sinapod’); Ex. 2:5, 10; Gibo 7:21, na pinadakula siring sa sadiring aki niya. Inedukar sa gabos na kadonongan na dapat maaraman nin sarong prinsipe sa Ehipto sa pagsurog nin kapwa Israelita (Ex. 2:11; Gibo 7:24; Heb. 11:24-27). Edad kwarenta anyos siya kan mangyari ini. Huli kan pangyayari, isinikwal siya nin kapwa Israelita dangan hinanap ni Paraon tanganing gadanon huli sa krimen (Gibo 7:25-28; Ex. 2:15). Kaya duminulag siya sa kadagaan nin Midian (Gibo 7:29; Ex. 2:15), nagin pastor nin mga karnero ni Jethrong padi sa MIdian asin nagin manugang niya na may duwang aki (Ex. 3:1-2; Gibo 7:29). Kwarentang taon pa an nakalihis kan magpahiling saiya an anghel (Gibo 7:30), mantang siya nagpapasabsab kan mga karnero. Sinugo siyang magbalik ki Faraon sa Ehipto tanganing hagadon saiya an pagpapatalingkas kan banwaan nin Dios sa kamot ni Paraon (Ex. 3:4-8p; Gobo 7:34; Ex. 3:10).

3.       Parallelismo o pagkakapareho ni Moises asin Jesukristo: a. parehong itinago kan omboy pa (Ex. 2:2; Mt. 2:13-15); b. parehong isinikwal kan sadiring mga kahimanwa asin kadugo (Gibo 7:35,39; Gibo 3:13-14); c. parehong ginibong líder asin paratubos (Gibo 7:36; Ex. 7:3; Gibo 3:15); d. parehong nagin tagapag-ultanan sa Dios asin banwaan (Gibo 7:38; Gibo 5:31; Heb. 8:6).

4.       Pagkalaglag kan banwaan huli sa pagsamba sa ídolo (Gibo 7:39-45), kaya isinikwal sinda nin Dios (v. 42).