Pag-adal sa Biblia Bilang 24
Tema: AN PAGPANIWALA DAW SA
SUWERTE NA DARA KAN ANTING-ANTING, MEDALYON ASIN ENKANTASYON SARONG PAGSAMBA SA
ÍDOLO (DIOS-DIOSAN) O DAI?
21 Septyembre 1998
Punan nyato
sa paagi nin pagpaliwanag kan kahulugan nin mga termino (tataramon):
1. Maskota – iyo an sarong
persona o bagay na minadara nin swerteng marhay. An termino hale sa tataramon
na Frances na ‘masco’, na an boot sabihon sa Ingles ‘sorcerer’ o ‘salamankero’;
sa Bikol ‘pararawraw’.
May duwang clase an maskota: an enot, iyo an
talismán o anting-anting; asin an ikaduwa, iyo an medalyon o amuleto.
2. Talisman o ‘anting-anting’ – iyo an mga bagay na
nagdadara nin marhay na swerte asin minapadulang nin mga peligro. An tataramon
na ‘talisman’ hale sa Arabeng tataramon na ‘tilsam’ asin huring Griyegong
‘telesma’ o ‘misteryo.
3. Amuleto o medalyon - iyo an sarong bagay na pangalasag na
minapadulag nin mga maraot na impluwensya hale sa may sulot kaini alagad dai
minatao saiya nin anuman na partikular na kalidad, kapangyarihan o suwerte.
4. Enkantasyon (spell) – iyo an mga tataramon nin
salamangka na iniiba sa maskota: halimbawa, an Abrakadabra na an ginikanan iyo an mga Hebreong ‘Ha, Brachab Dabarah’, na an kahulugan
iyo an ‘Taraman an bnedisyon’; an ‘Sator,
Arepo, Tenet, Opera, Rotas’ na an kahulugan Sator = “parasabwag”, Arepo
= “arado”, Tenet = “kinakaptan”, Opera = “trabaho”, Rotas = “an mga rweda”; an ngaran kan mga anghel, an ‘tetragrammaton’ na iyo an ngaran ni
Yahwehng anghel o dioses na iyo an “Ehyeh
Asher Ehyeh” (555).
5. Dibinasyon – iyo an pagkonsulta
sa mga espíritu, o kalag nin mga tawong gadan na.
Sa Bibliya,
makukua nyato an mga halimbawa kaini. Isabi kun anong klaseng maskota an
ginamit o an klase kan paggamit kan maskota (kun enkantasyon o dibinasyon).
2 Mac.
12:40 – Alagad kan madiskubre ninda n asa irarom kan dabo kan mg anagkagaradan
na mga lalaki an mga medalyon nin mga ídolo na kinua ninda sa Jamia na
ipinapangalad sa mga Judiyo, nagin malinaw sainda an dahelan kun tano ta
binarawean sinda nin buhay.
Dt. 7:25-26
– Suluon nindo an mga inukit na imahen kan saindang mga dioses, dai pagkuahon
an bulawan o platang nakatahob sainda; kuaha nindo iyan asin masisiod kamo sa
bitag; sarong bagay iyan na kinakaongis ni Yahweh, saindong Dios. Dai kamo
magdara sa laog kan saindong harong o sa saindong persona nin anuman na bagay
na kinakaongisan nin siring kaiyan, ta kun dai kamo man isisiblag nin siring
sainda. Mimidbidon nindo sindang bilang maati asin nakakasuka, nin huli tas
inda isinuka.
Lev. 27:28+
- Alagad mayo nin anuman na isiniblag nin tawo para ki Yahweh an pwedeng
tubuson; mayo nin anuman nasaiyang pagrorogaring, magin tawo, mga hayo poma na
saiyang minana. Anuman na isiniblag sarong danay na pinakabanal na bagay asin
pagrorogarin ni Yahweh. Dai puwedeng tubusonan sarong tawo na isiniblag, dapat
siyang gadanon.
Gen. 31:19+
- Kan naghale si Laban tanganing bulugan an saiyang mga karnero, hinabon ni
Rachel an mga idolong pagsasadiri kan harong nin saiyang ama (Komentaryo d – Sa
Hebreo ‘teraphim’, mga saradit na mga domestikong ídolo; an pagkakaigwa kaini
nangangahulugan nin deretso sa pagmana).
Gen. 31:34 – Kan makua ni Rachel an mga ídolo
sa harong asin tinago an mga iyan sa mga ogbon nin kamelyo, asin tinukawan niya
an mga iyan. Hinanap ni Laban an mga bagay na yaon sa laog kan tolda, alagad
mayo siyang nakua.
Mga Hukom
17:5 – Dangan kinua kan saiyang ina an dosiyentos na platang luwarta asin
itinao sa sarong platero. Giminibo ini nin sarong inukit na imahen (asin sarong
idolong tinunaw na plata), asin ibinugtak in isa harong ni Micah, na
pinagibuhan nin sarong altar na santuwaryo, dangan nagpagibo nin sarong ephod
asin teraphim, asin ibinugtak an saro sa saiyang mga aki bilang sacerdote para
saiya. (Komentaryo c – Kaya nagin sagrado an plata asin an paggamit kaiyan sa
bakong sagradong mga katuyuhan minadara kan sumpa nin Dios. An mga versikulong
2-3 malinaw na nagpapahiling na ini nagkaigwa nin pagkaraot; d – an tataramon
na ‘mga ídolo nin tinunaw na metal’ na isinumpay sa ‘inukit na imahen’
posibleng sarong dagdag. Itinutukdo kaini an duwang porma nin idolatría na yaon
sa Yahwishtang kulto, hilnga 1 Hde. 12:28-30; e – An boot sabihon, sosog sa
antigong kustumbre na nagtutugot sa pamayo nin sarong pamilya na magpunsyon
bilang sacerdote na sinda mismo asin magpili kan saindnag sadiring sacerdote).
Mga Hukom
18:14, 20, 24, 30-31
Mga Hukom
8:27 (22-27) – An gabos na ini guminibo
si Gideon nin sarong ephodl asin ibinugtak iyan sa saiyang siyudad
na sadiri sa Orphra. Sa pagsunod saiya, an gabos na Israel nagpapatotot diyan
kan saindang sadiri, asin iyan nagin siod para ki Gideon asin kan saiyang
pamilya. (Komentaryo l – Sa ibang mga sitas. An ephod sarong lalagan para sa
mga sagradong pamato na ginugugo, 1 Sam. 2:28+; digdi garo nangangahulugan ini
bilang sarong relihiyosong estatua; nagin ini sarong obheto nin idolatriya).
1 Sam. 2:28
– Pinili ko sinda hale sa gabos na tribu nin Israel na magin sakong mga
sacerdote, na magtukad sa sakong altar, na magtutong kan insyenso, magdara kan
mga ephodj; asin itinao k osa harong kan saimong ama an gabos na
tinutong na dolot kan mga aki ni Israel. (Komentaryo j – Bako ining sarong
bestidurang iginugubing, siring kan ephod sa v. 18, kundi sarong bagay na
binibitbit, 14:3; 23:6, 30:7, asin sinasarayan kan sagradong pamato na ginugugo
kun si Yahweh kinokonsulta, 14:18m, 23:9, 30:8; Hilnga 14:41+. Buminutwa in isa
panahon kan mga Hukom, 17:5, 18:14m (an ephod ni Gideon, Hukom 8:26m, malinaw
na sarong estatuwang ídolo) alagad dai na ini nasasambit sa mga kasaysayan
pagkalihis ni David (sarong estorya yaon sa Ho. 3:4).
1 Sam.
15:22+-23 – An pagrebelde sarong kasalan nin pagsalamangka, an paghona-hona
sarong krimen nin teraphime. (Komentaryo e – Hukom 17:5).
1 Sam.
19:33 – Dangan kinua ni Michal an estatuwa (teraphim), pinahigda iyan sa kama,
binugtakan nin buhok sa payo na gibo sa balukag kan kanding asin pinatos iyan
nin sarong gubong.
1 Sam.
14:3,18,41+ - Si Elijahng aki ni Ahitub, tugang ni Ichabod na aki ni Phinehas,
na aki ni Eli, an sacerdote ni Yahweh sa Shiloh, iyo an nagsulot kan ephod. An
puwersa dai nagaaram na huminale na si Jonathan. Dangan si Saul nagsabi ki
Abijah, ‘Daraha digdi an ephod’; huli ta siya an nagdadara kan ephod sa atubang
ni Israelg. Dangan si Saul nagsabi, ‘Yahweh, Dios nin Israel, tano
ta dai mo sinimbag ngonian an saimong suruguon? Kun an kasalan yaon sako o sa
sakong aking si Jonathan, O Yahwehng Dios nin Israel, magsimbag kan Urim,
alagad kun an kasalan yaon sa saimong banwaan na Israel, magsimbag kan Thummim’s
(Komentaryo g – Boot ni Saul na konsultahon an Dios antes makipaggiyera, hil.
30:7 asin v. 37 kan kapitulong ini. Sarong huring eskriba, naghohona na an
ephod iyo an sarong siring sa Hukom 8:27 kun saen ini sarong estatuwang ídolo,
sinibayan an ‘ephod’ digdi sa ‘arka nin Dios’; Komentaryo s - An versikulong ini, na pinakarhay sosog sa
mga bersyon, minapahiling kun paano an ephod ginagamit para sa dibinasyon; igwa
ini nin duwang pamato (sadit na mg abadas, o bato) na inaapod Urim asin Thummim
(dai segurado an kahulugan kan mga tataramon), an paggamit kaini itinatalaga sosog
sa kumbensyon. An saro na nabunot iyo an minatao kan ksimbagan nin Dios – na
iyo an sarong simpleng ‘iyo’ o ‘dai’, hilnga 23:10-12. Ini sarong halawig na
proceso. An pag-ataman kan sagradong pamato nakareserba sa mga saserdoteng
levitiko, Bilang 27:21; Dt. 33:8. An kaugalean na ini dai ipinadagos pagkatapus
kanpaghahade ni David asin dai na binuhay pa, hilnga Ezra 2:63, Ne. 7:65.
Alagad ginamit pa an ngaran na ephod para sa srong parte kan vestidura kan
halangkaw na sacerdote, Hilnga Ex. 28:6,30; Lv. 8:8).
1 Sam.
23:6,9 – Kaya si Abiathar nagpaili ki David, nagobaba siya sa Keilah na kapot
sa saiyang kamot an ephod. Alagad, aram nin David na naghuhuma si Saul nin
maraot lavan saiya dangan nagsabi sa saserdoteng si Abiathar, ‘Daraha digdi an
ephod’.
1 Sam.
30:7-8 – Nagsabi siya ki Abiathar aki ni Ahimelech, ‘Daraha digdi an ephod’.
Dinara kan saserdoteng si Abiathar an ephod ki David.
1 Sam.
28:6-19 – Si Saul asin an Enkantador sa Endor (Komentaryo b – An nekomansya o a
pagkonsulta nin mga gadan ginigibo sa Israel, 2 Hde. 21:6; Is. 8:19, maski
ngani ipinagbabawal kan Tugon, Lv. 19:31, 20:6,27; Dt. 18:11 asin v. 9 kan
kapitulong ini. An kagsurat minahiras kan popular na paniniwala sa multo (maski
ngani minimidbid niya na an pagkonsulta sainda ipinagbabawal kan lehe); alagad
an mga Patrista asin kometarista naghanap nin paliwanag para sa insidenteng
mismo: espirituwal na kapangyarihan, aktibidad nin mga demonyo, an pandadaya
kan babae. Siring sa iba pang mga pagtiripon nin mga espiritista, an nagtatrabaho
iyo an pagpapatubod asin panlalanse; alagad ipinipresentar digdi an tunay na
pagromdom kan espíritu ni Samuel (kaya natatakot an babae) na toodan an maabot.
Hilnga an I Kron. 10:13 (LXX) asin Sirak 46:20).
2 Sam.
5:19,21 – Kinonsulta ni David si Yahweh; naghapot siya ‘Sasakyadahon ko daw
anmga Filestino? Ipapadaog mo daw sinda sako? Binarayaan ninda duman an
saindang mga dios asin hinarakot sinda ni David asin an saiyang mga kairibang
lalaki.
1 Hde.
12:28-33 – Kaya pinagisip-isip ini kan hade asin nagpagibo siya nin duwang
bakan bulawan; nagsabi siya sa mga tawo, ‘Haloy na kamong nagpaparaduruman sa
Jerusalem. UYa an saindong mga Dios, Israel; iyo ini an nagpaluwas saindo sa
Ehipto!’ (Koment. F – Bako man intensyon ni Jeroboam an pagimbento nin saro pang
dios, kundi sa paagi nin pag-gamit kan símbolo ni Baal-hadad tanganing
ikarepresentar an dai nahihiling na Dios, ibinababa niya an Yahwishmo sa grado
nin mga kataraid na relihiyon).
I Hde. 1415
- Yuyugyugon ni Yahweh si Israel siring
sa kawayan na yinuyugyog kan tubig, gagabuton niya an Israel hale sa matabang
dagang ini na itinao niya sa saindang mga magurang asin iwawarak sinda sa balyo
kan salog huli ta pina-anggot ninda si Yahweh huli kan paggibo ninda nin
sagradong palo. 1 Hde. 15:13 (Asherah).
2 Hde. 3:2
– Ginibo niya an habo ni Yahweh, dawa ngani bakong arog siya kan saiyang mga
magurang, nin huli ta hinale niya an palo ni Baal na ipinabugtak kan saiyang
ama.
2 Hde. 18:4
– Siya an nagpahale kan mga halangkaw na lugar, ginaba an mga palo, pinasa an
mga harigi asin bronseng halas na ginibo ni Moises; nin huli ta sagkod kan
panahon na idto nag-aatang pa nin mga sakripisyo an mga Israelita digdi;
inaapod ini na Nehushtand (Koment. d – An ngaran na ini nagpapahayag
kan materyal na ginibuhan kaiyan (nehosheth, bronse) asin an itsura kaini
(nahash, halas o serpiyente). Sinasabing iyo ini an estatuwang ginibo ni Moises
duman sa disyerto, Bil. 21:8-9, asin nagin centro nin pagsamba sa ídolo, Kad.
16:6-7).
2 Hde.
21:5-7 – Sa duwang korte kan Templo ni Yahweh, nagpatukgdok siya nin mga altar
para sa mga linalang sa langit. Pinagbotan niya an an saiyang mga aking lalaki
mag-agi sa kalayo. Nagtiwala siya sa mg ahula asin salamangka asin nagtubod sa
mga parakonsulta sa mga gadan asin salamangkero. Naggibo siya nin kadakul pang
mga bagay na maraot ki Yahweh, na nagpaanggot saiya. Ibinugtak niya sa Templo
an inukit na estatuwa ni Asherahc (Koment. c – Digdi, iyo ini an
estatuwa kan diosa nin mga Caneneo na si Asherah, asin bakong saro sa mga
harigi na nagdadara kan saiyang ngaran, Ex. 34:13+).
2 Hde.
23:4-14, 24 – An Reforma sa Juda (Koment. para sa ‘santuwaryo nin mga kanding’;
ipinapahayag kaini an mga demonyo na irinerepresentar bilang mga lalaking
kanding siring sa itsura nin mga satiyera, Hil. Lv. 17:7, 2 Kron. 11:15).
2 Kron.
11:15 – Asin ibinugtak niya an mga saserdote kan mga tukadon na lugar, para sa
mga satiyera, asin mga ogbon na baka na saiyang ginibo.
2 Kron.
33:5-7 – Sa duwang korte kan Templo ni Yahweh nagpatugdok siya nin mga altar
para sa gabos na linalang sa langit. Sa kapatagan nin Benhinnom, pinagbutan
niyang umagi sa kalayo an saiyang mga aking lalaki. Naggibo siya nin mga
pagsalamangka, paghula asin enkantasyon, asin pinalaog an mga nagkukonsulta sa
mga gadan asin salamangkero (patagolainan). Guminibo siya nin mga amkuring
karatan sa atubang ni Yahweh na iyong nakapaanggot saiya. Ibinugtak niya an
estatuwa kan ídolo na ginibo niya duman sa Templo na kun saen isinasabi nin
Dios ki David asin Solomon na ‘Sa Templong ini asin sa Jerusalem, an siyudad na
sakong pinili hale sa gabos na tribu ni Israel, itatao k osa sakong ngaran
sagkod p aman an sarong harong na eerokan.
Ex. 28:6-14
– An Ephod (Koment. b – Sa AT ginagamit an ephod (dai aram an kahulugan kan
ngaran na ini) para sa tolong magkakaiba-ibang bagay: 1. An ephod bilang sarong
instrumento o kasangkapan para sa dibinasyon, na ginagamit sa pagkonsulta ki
Yahweh; hilnga 1 Sam. 2:28+; 2. An ephod
na ‘linong bahag’, na sinusulot kan mga sagradong ministro, hilnga 1
Sam. 2:18+; 3. An ephod kan halangkaw na padi (sacerdote), sarong clase nin
kalasag sa daghan na nagagakodan nin sarong paha asin mga panghagkos sa abaga.
Isinasabi na digdi nakagakod an ‘kalasag nin paghukom’, vv. 15m, kun saen
ibinubugtak an mga sagradong pamato, an Urim asin Thummim, v. 30; Lv. 8:7-8,
Hilnga 1 Sam. 14:41+. Sa paaging ini ikinokonektar kan teksto an ephod kan
halangkaw na padi duman sa ephod nin orakulo, hilnga Hukom 8:27+).
Ex. 34:13 –
Maglikay kamo na dai makipag-amigo sa mga tawong nag-ookupar kan daga na saindong
lalaogan, ta kun dai ini iyo an magigin singkogan sa irarom kan saindong mga
bitis. Gagabaon nindo an saindang mga altar, rumpagon an saindang pinatindog na
gapo, paludon an saindang mga sagradong paloe. (Koment. e – Para sa
stelae, hilnga an 23:24+. An sagradong poste, asherah, iyo an símbolo ni
Asherah (Sa Griego ‘Astarte’), an diosa nin pagkamoot asin nin pagbados, asin
hale saiya nag-gikan an ngaran.)
Lv. 19:31 –
Dai kamo magkonsulta sa mga espíritu kan gadan o sa mga salamangkero; makakaati
sinda saindo. Ako si Yahweh saindong Dios.
Lv. 20:6,27
– An siisay man na tawo na magkonsulta sa mga espíritu nin gadan o sa mga
salamangkero, pagpapatotot sa paagi nin pagsunod sainda, papatagason ko an
sakong lalawgon lavan sa tawong iyan asin ihaharayo ko sa saiyang banwaan. An
siisay man na lalaki o babae na sarong parakonsulta sa mga gadan o sarong
salamangkero dapat na gadanon sa paagi nin pag-gapo, an saindang dugo
mapapasaindong payo.
Dt.
18:10-12 – Mayo nin siisay man diyan saindo nin saro na minapaagi kan saiyang
aking lalaki o baba esa kalayo, na minagibo nin dibinasyon, na sarong parahula,
paratuod o pang-aaswang, na minagamit nin mga enkantasyon. Minakonsulta nin mga
kalag o mga espíritu, o minaapod sa mga gadan. Huli ta an tawong minagibo kan mga
bagay na ini nakakapauyam ki Yahweng saindong Dios; huli sa mga nakakauyam na
mga gaweng ini na pinapalayas ni Yahweng saindong Dios ining mga nasyon na in
isa atubang nindo. (Hilnga 2 Hde. 17:17; Lv. 18:21+, 19:31+).
Kad. 12:3-4
– Ikinaongis nindo an mga antigong residente kan saindong banal na daga huli
kan saindong mga gaweng nakakauyam, an saindong mga gibong pagkulam asin
maating mga ritwal, ikinakaongis huli kan mayong herak na paggadan nin mga
kaakian, bilang parakakan kan mga bituka sa mga piyesta nin laman nin tawo, na
pinapalaog mantang nagpapdagos kan saindong madugong karakanan.
Kad. 13:10
– 15:19 – An mg aKulto nin mga Idolo (Mga doktrina lavan sa mga ídolo iyo an
sarong tampok sa Griyegong pilosopia, siring man sa mga doktrina nin mga Judio,
Hilnga Ba. 6:1, Is. 40:20+; asin an mga Orakulo Nybilline).
Is. 8:19 –
Asin kuna n mga lalaki magsarabi saimo, ‘Konsultahon mo an mga multo asin an
mga tagolainan na naghihinghing asin nagraramo-ramo’ – siempre an banwaan
makonsulta sa saindang mga dios-diosan asin, para sa karahayan kan mga
nabubuhay, dapat magkonsulta sa gadan, tanganing mag-ako nin sarong anunsyo
asin sarong testimonyo, asin arog kainin an saindang pagtaram.
Is.
40:19-20 – Minomolde kan platero an estatuwa, pinapatos iyan kan platero nin
bulawan asin minagibo nin platang kadena para diyan. Hilnga Jer. 10:1-16.
Ho. 3:4 –
Nin huli ta mahahalean nin sarong hade an mga kaakian na lalaki ni Israel,
mayong sarong líder, mayong sakripisyo o sagradong gapo, mayong ephod o
teraphim.
Si. 45:10-12
– Aaron.
Ex. 33:7 –
Pirmeng dara ni Moises an tolda asin itinutugdok in isa luwas kan kampo, na mga
harayong distansya sa kampo. Inapod niya ini bilang Tolda nin Miting. An siisay
man na gustong komunsulta ki Yahweh minapasiring sa toldang in isa luwas kan
kampo. (Koment. c – Boot sabihon, paghagad nin orakulo sa paagi kan kasangkapan
na si Moises na solong nakikipagolay sa Dios sa laog kan Tolda, Hilnga 18:15.
Ngapit, an ‘pagkonsultang’ ini gigibuhon sa paagi in sarong lalaki nin Dios o
sa paagi kan profeta, 1 Hde. 14:5, 22:5,8; 2 Hde. 3:11, 8:8, asbpa., o sa paagi
kan paggamit kan mg asagradong pamato, Hilnga 1 Sam. 14:41+, Jonas 1:7, Jn.
18:24, Gibo 1:26, Ezra 2:63= Ne. 7:65).
No comments:
Post a Comment