ESCUELA
CATEKUMENAL COMMUNITIES
Probinsya nin Camarines Sur asin Albay
PAG-ADAL SA BIBLIYA No. 6
Hunyo 2000
Tema: KAHADEAN ASIN DISTIERRO
Komunidad kan Iriga
(Ining masunod hale duman sa
komentaryo a para sa titulong “An Institusyon kan Monarkiya”, 1 Sam. 8,
Jerusalem Bible, pahina 353).
An institusyon kan monarkiya
(bilang sarong forma nin Teyokrasya na an boot sabihon pag-gobyerno kan Dios,
para sa Dios asin kaiba kan Dios) iyo an nagin sarong dalan na pasikoan para sa
pampolitikal asin pangrelihiyosong kasaysaany kan Israel. An naggatong kan
ideyang ini iyo an pagkarumpag kan santuwaryo kan arka sa Siloe asin an peligro
na marumpag an pagkaboronyog kan mga tribu na dara kan naghahalangkaw na
pagprobar nin paglusob kan mga Filesteo.
Sarong grupo nin mga tawo naghagad
nin sarong hade tanganing maka-arog sinda
sa ibang mga nasyon asin tanganing iyo an mamayo saida sa pakikigiyera
(1 Sam. 8:5, 9-20). Inotro ninda an tangro ninda kaidto ki Gideon (Huk.
8:22-23) asin an ginibong pagprobar ni Abimelech kaidto (Huk. 9) na maghade sa
Israel alagad ini nasuba. An iba kontra sa ideya nin monarkiya. Boot ninda
idtong dating teyokrasya na dapat pabayaan si Yahweh, an iyo sanang Kagurangnan
kan Israel. na iyo an mapadara nin mga lider depende sa hinahagad kan
sitwasyon, siring duman kaidtong panahon
kan mga hukom.
An duwang klaseng ideyang ini
nakanumpong nin boses duman sa mga anti-royalista (1 Sam. 8; 10:17-24; asin 12)
asin duman sa mga royalista (1 Sam. 9:1-10:6; asin 11). Sa duwang ini, an mga
royalista iyo an nanggana, alagad an enot na hadeng si Saul mayo man nin
dakulang kaibahan duman sa nakaerenot sa saiyang mga hukom.
Si Saul iyo an sadiring pili ni
Yahweh (1 Sam. 9:16; 10:24) asin siya pinagerokan kan saiyang espiritu (1 Sam.
10:10) asin kapot niya an mga tawo huli sa kapangyarihan niya sa armas
(11:5-11). Alagad, an monarkiya nagkaigwa nin buwelong pagtalubo kan panahon ni
David, an sarong pambihirang persona na kun saen magayon na marhay an pagkahalo
kan mga punsyon sibil asin relihiyosa sa monarkiya kan Israel asin kun saen an
posisyon sa politika dai nakaolang sa mga obligasyon nin sarong tawong
linahidan nin Kagurangnan.
Alagad mayo na nanggad sa siisay
pa man na hadeng nagsusurunod ki David an naka-arog asin nakagibo kan ideyal na
ini. Si David sana iyo an nagin danay na modelo nin sarong hade na maabot, na
sa paagi kaini ootobon nin Dios an pagtubos para sa saiyang banwaan, na siya
iyo an Mesias, an sarong linahidan (an Kristo) nin Kagurangnan.
(Ini naman
na minasunod na paliwanag hale man o gikan duman sa “Introduksyon para sa mga
libro ni Josue, Mga hukom, Ruth, Samuel asin mga Hade’, Jerusalem Bible, pp.
272-274.)
An paglusob kan mga Filisteo (an giyera
sa Aphek kan 1050 BCE) iyo an nagbigtak sa peligro kan buhay ni Israel, asin
nagpalaad kan nesesidad para sa sarong pagbutwa kan gobyerno monarkiyal. Am
enot na nagbutwa iyo si Saul (c. 1030 BCE) bilang sarong hade na nasa linyada
pa kan mga hukom, alagad an pag-ako saiya kan gabos na tribu iyo an nagtao
saiya nin malinaw asin mahiwas na awtoridad: digdi nagpoon an monarkiya.Nagpoon
na man an giyera nin pagpatalingkas asin pinabaralik an mga Filesteo sa saindang sadiring teritoryo (1 Sam. 14).
Magpoon kaidto an mga enkuwentro
nangyari sa mga linderos asin mga pagdulunan nin Israel (1 Sam. 17 - Kapatagan
kan Terebinth, 28 asin 31 -Gilboa). Natapus sa kadaogan an ralaban sa Gilboa
asin nagadan sa giyera si Saul (c. 1010). Nasa dakulang peligro na naman an
Kumpederasyon. Duman sa Hebron, pinagproklamar kan mga tawo si David bilang
hade kan Judah; nagbugtak man nin karibal na hade an mga tribung nasa Norte sa
persona ni Ishbaal, an akin i Saul na nagpahipli sa Transjordan. Alagad an
asasinansyon ni Ishbaal iyo an nagpakarhay kan dalan para sa unidad kan Israel
sa Norte asin Judahsa Sur nanagmidbid kan mga tribung nasa Norte an pagkahade
ni David.
An mga
bunga kan politikal na paghahade ni David
Kan mapalayas na nanggad an mga
Filesteo, nakumpleto na an konsolidasyon asin an unipikasyon kan teritoryo
nasyonal sa paagi kan pagdagdag kan gabos na sakop kan dagang Canaan,
particular an Jerusalem na iyo an nagin capital na siyudad kan kahadean sa
politika asin sa relihyon. Napasuko an enterong Transjordan asin inisog an
awtoridad ni David sagkod na madara an mga Arameo na yaon sa Sur kan Syria. Minsan
siring, an unidad nasyonal dai pa nakamtan maski sagkod sa pagkagadan ni David
kan taon 970 BCE. Pirmeng nasa pagbanggaan an duwang parte kan saiyang kahadean,
an Israel asin an Judah.
An pagrebelde ni Absalon (2 Sam.
15) sinupurtaran kan mga tawo sa Norte asin an kasabihan ni Sheba, sarong
Benjaminita, na “Balik dumancsa mga tolda mo, Israel” iyo an nagin sarong
senyal nin rebelyon (2 Sam. 20; 7:6). Yaon na an mga tanda kan pagkawasak kan
kahadean.
An duwang libro ni Samuel igwang
sarong relihiyosong adal, o doktrina, na itinutukdo.Nagpapahayag ini kan mga
kondisyon na dapat yaon tanganing mag-asir an kahadean nin Dioos digdi sa daga
asin an mga kadepesilan na maeeksperyensyahan kaini. Naotob sana an ideyal
duman sa panahon ni David: antes ki David, sarong kabigoan si Saul, pagkatapus
niya, an nagsalungat kaiyan iyo an mga kasalan kan mga kasalihid niya na
nagpahiling kan paghukom nin Dios asin nagkawsa kan pagkarumpag kan sanyon. An
mga panahon na itinao para sa Harong ni David, poon sa propesiya ni Nathan asin
padagos (2 Sam. 7), iyo an nagsusternir asin nagpataba sa paglaom para sa
sarong Mesias.
Tolong beses na nauunambitan sa BT
an propesiya ni Nathan (Gibo 2:30; 2 Co. 6:18; Hebr. 1:5). Ipinapamidbid si
Jesukristo bilang sarong desendensya ni David asin nagkururahaw an mga tawo
saiya na siya an ‘akin i David’ (Mt. 1:20; 21:9; 9:27+). Nagpamidbid man ini
saiyang bilang Mesias. Kun pagtataidon si David asin si Kristng piniling
paratubos, hade kan banal na nasyon nin Dios, na pinasakitan kan saiyang
sadiring banwaan, nahiling kan mga Ama kan Sta. Iglesia an sarong
pagkakaparehong may kahulugan.
An
Estorya ni Solomon (1 & 2 Mga Hade):
An halabang estorya kan pagkahade
ni Solomon (1 Hde. 3-11) nagtatao nin sarong detalyadong estorya kan saiyang
daing kapantay na kadonongan, an saiyang kayamanan asin an kagayonan kan
saiyang mga pinatugdok na mga edipisyo, partikular an Templo sa Jerusalem.
Sarong panahon ini nin kamurawayan alagad bakong para sa pananakop- napara na
an espiritu nin pananakop sa panahon ni David; kundi saro ining panahon nin
konserbasyon, organisasyon asin eksploitasyon na katakot-takot.
Ining ultimo iyto an nakaparara
kan iwal nin mga taga-Norte asin kan mga taga-Sur, asin kan magadan si Solomon
kqan taon 931 BCE, an kahadean nabanga sa duwa (1 Hde. 12-13). Nakadagdag sa
sesesyon political na ini iyo man an sesesyon relihiyosa. Magpoon sa 1 Hde 14
sagkod sa 2 Hde 17, an kasaysayan kan pag-iwal nin magtugang asin nin mga
pagsalakay hale sa luwas; inatake, o linusob, kan Ehipto an Juda, linusob kan
mga Arameo an mga tribu kan Norte. Alagad nagin magabat an peligro kan
makilabot an mga hukbong Asureo digdi sa parteng ini kan kinaban - enot, kan
ika-9 na siglo, asin dangan an mas grabe iyo an ika-8 siglo kan marumpag an
Samaria sa saindang pagsalakay kan taon na 712, huli ta nagpasakop asin
nagpairarom na sa sainda an Judah. An natada sa kahadean iyo n asana an Judah,
na an estorya kaini ipinapadagos sa 2 Hde 18-25:41 sagkod sa pagkarumpag man
kan Jerusalem kan taon 587 BCE.
An estoryang makukua na yaon digdi
iyo an dapit sa duwang hade na an lambang saro mahalaga para sa pagkabuhay kan
nasyon sa repormang pang-relihiyon. An duwang estoryang ini iyo an dapit sa
paghahade ni Ezekias (2 Hde. 18-20) asin an ki Osias (2 Hde 22-23). An mga
mayor na nangyari digdi sa lado kan politika iyo an minasunod: an paglusob ni
Senakarib kan taon 701 kan hade si Esekias asin, kan panahon ni Osias, an
pagkarumpag kan Asirya asin pagbutwa kan sarong bagong emperyo nin Kaldea.
Kaipuhan na magpasakop giraray an Judah digdi sa bagong amo kan Sirangan alagad
dai nahaloy nagrebelde siya. An kastigo para sa rebelyon na ini madaling
nag-abot: kan taon 598 linusob kan hukbo ni Nebukadnesar an Jerusalem asin
linalay an sarong parte kan populasyon asin dinara sa Babilonia.
Pakalihis nin sampulong taon, an
nabibilog na rebelyon sa pamamayo ni Hadeng Zedekias iyo an nagtulod ki
Nebukadnesar tanganing magsa-gibo nin sarong mas mararang aksyon na natapus sa
sakyada asin pagkarumpag kan Jerusalem asin sa ika duwang deportasyon o
paglalay pasiring sa Babilonia kan taon 587 BCE.
Sosog naman sa estilo nin pagsurat
kan mga librong ini (1 & 2 Smuel, 1 & 2 Mga Hade), an lambing saro
suhay alagad entering isinasaysay an saindang paghahade, dangan ipinamidbid
asin tinatapus an lambing saro sa paagi nin nagkapipirang man-iba-ibang pormula
na pirmeng may sarong hatol dapit sa kondukta o gibo-gibo kan sarong hade na
may relasyon dapit sa relihiyon (relihiyosong kondukta). Dahel kan “orihinal na
kasalan” kan kahadean sa Norte (na nagpatugdok nin suhay na santuwaryo sa
Bethel na karibal kan Templo sa Jerusalem) an gabos na mga hade sa Israel
pirmeng hinuhusgaran nin pagkakasala.
Sa kaenteruhan kan mga hade sa
Judah, walo sana an marhay asin inoomaw huli kan saindang pagkuyog sa mga
pagboot ni Yahweh asin sa anom na okasyon, an pag-omaw pirmeng may kaibang
reserbasyon na “dai niya rinaot an mga halangkaw na lugar”.
An binabasehan, o sinusukolan, kan
hatol na ini iyo an tugon na nakasurat sa libro kan Deuteronomiyo (Dt.
4:25-31). An pagkadiskubre kan libro nin Deuteronomiyo sa panahon ni Osias asin
an repormang pangrelihiyon na nagresulta huli kan pagkadiskubreng ini (2 Hde
22-23), iyo an nagmarka kan tugatog kan panahon kan kahdean asin kan distierro
na an pirmeng sinasambit iyo an sarong pundamental na katukdoan kan
Deuteronomiyo, na an detalye dinodoble sa 1 Hde 8 asin 2 Hde 17, na iyo na
bebendisyonan an nasyon ni Israel kun igagalang kaini an katipanan nin Dios,
alagad kun dai niya igagalang an masunod na mangyayari iyo an kastigo (an
pagkadistierro).
MGA
HAPOT PARA SA SELEBRASYON DOMESTIKA
1.
Para sa sadiri mong opinion, mas makakarahay daw
an sarong teyokrasyang porma nin gobyerno para sa presenteng kamugtakan kan
satuyang nasyon na Pilipinas? Kun pabobootan ka, paano mo iiimplementar an
sarong teyokratikong gobyerno digdi sa satong nasyon?
2.
Sa pagmasid mo, marhay daw o maraot na an sarong
relihiyosong tawo, o mga lider sa relihiyon, an maglaog sa pulitika asin
magkapot nin mga posisyon sa gobyerno? Kun uyon ka, anu-ano an saimong mga
rason? Kun dai ka uyon, anu-ano naman an saimong mga reserbasyon? Arin an mas
marhay, an relihiyon na magkapot sa gobyerno o an gobyerno na magkapot sa
relihiyon?
3.
Tubod ka daw na matanos na gibo nin sarong Dios
an pagdistierro nin sarong nasyon kun dai nagkukuyog kan mga ipinagboboot Niya?
Para saimo, ano an pinaka-ugat kan pagkadistierro nin Dios ki Israel? Ano an
resultang magayon para ki Israel kan saindang pagkadistierro? Ano an masasabi
mo kan pagdistierro kan satuyag heroe nasyonal na si Jose Rizal kan mga
prayleng kastila (asin Filipino) duman sa Dapitan kan taon 1892?
Homiliya para sa Bulan na Hunyo 2000
Tema: Kahadean asin Distierro
AN
KI CESAR, KI CESAR - AN SA DIOS, SA DIOS…” (Mk. 22:21)
A.
Mga simbag kan mga tawo dapit sa kuwestyonaryo:
1. Para
sa sadiri mong opinion, mas makakarahay daw an sarong teyokrasyang porma nin
gobyerno para sa presenting kamugtakan kan satuyang nasyon na Pilipinas?
Enot, linawon
muna nyato an presenteng sitwasyon kan satuyang nasyon:
a.
Sa pang-ekonomiyan kamugtakan - nasa krisis an
kabuhayan, kuwarenta sentimos na sana an
halaga kan satong kuwarta para sa sarong dolyar kan EU, kapuhan na maghanap nin
trabaho sa ibang nasyon ang mga ibang tawo tanganing mag-ganar nin dolyar asin
nin huli ta mayong trabahong makukua digdi, an agrikultura asin lebel nin
para-uso sana asin dai kayang makuahan nin parangasto, an mga tawo kaipuhan na
magtipid asin magsaray nin kuwarta, tanganing magpaseguro, asbpa.
b.
Sa pang-politikang kamugtakan an Mindanao,
sarong dakulang parte kan nasyon, nasa pagrebelde asin gustong magsuhay sa
nasyon: an rebelyon kan mga kumonista dai pa tapos; grabe an pagpapayaman asin
korupsyon sa gobyerno, an problema sa paz-y-orden dai nasosolusyonan, an
paglakop kan druga asin iba pang bisyo dai napupundo, an mga serbisyo sosyal
kan gobyerno dai nakakaabot sa mga tawo, an kriminalidad lakop, an terrorismo
nagigin uso, an mga politiko mahilig sa politikang imahen ninda asin bakong sa
saindang trabaho, asbpa.
c.
Sa pang-kulturang kamugtakan bagsak an moral na
kabuhayan asin kamugtakan, demoralisado an mga tawo, rumpag an mga pamilya,
maluya an mga institusyon relihiyosa, abuso laban sa deretsong pan-tawo, lakop,
maluya an pang-edukasyon na institusyon; sugal asin politika iyo an mga paboritong
palipas-oras o kawat.
d.
Sa pang-general na kamugtakan - mayong kuwarta
an mga tawo. Kaipuhan na maglingkod asin magdebosyon an mga tawo kan saindang
espuwerso sa paghanap nin kuwarta tanganing matakopan an saindang mga
pangangaipo sa buhay. An enterong isip, puso asin kusog ninda dapat na ikadolot
sa paghanap kan kuwarta. Malinaw na sa kamugtakan na ini, an Dios na naglataw
digdi iyo an Mammon.
Ikaduwa, an
kamugtakan na presente kan satuyang nasyon na nasa distierro huli kan
paglingkod ninda sa bakong tunay na Dios, kundi sa dios-dios nin mga imahen
asin mga rebulto, kaipuhan na magbalik sa teyokrasya.
Kun
pabobootan ka, paano mo iiimplementar an sarong teyokratikong gobyerno digdi sa
satong nasyon? Dapat na ikabase an satuyang nasyon sa sarong teyokratikong
konstitusyon, na iyan makukua sa Codigo Deuteromiko.
Ano an
konstitusyon nin sarong teyokratikong gobyerno sosos sa Kodigo Deuteronomiko?
Deut.
16:18-20 – Mga Hukom. Magbugtak kamo nin mga hukom asin mga eskriba sa lambang
banwaan, para sa lambing tribu; matao sinda nin mayong kinikilingan na paghatol
sa mga tawo. Dai nindo pagbirikon an lehe; dai kamo magkiling o magkampi, dai
mag-ako nin suhol, huli ta an suhol iyo an nakakabuta kan mga mata kan mga
madunong na tawo asin mapiyerde an kawsa kan matanos. An saindong ideyal iyo an
estriktong hustisya, tanganing mabuhay kamong nasa tamang pagsadiri kan daga na
itatao saindo ni Yahweh saindong Dios.
Deut. 17:8-13
– Kun igwa nin kaso na darahon saindo na grabe kadepisil para sa saindo, sarong
kaso nin paggadan, deretso legal o pagsalakay, o anuman na iriwal diyan sa
saindong mga banwaan, maduman kamo sa sarong lugar na pinili ni Yahweng
saindong Dios, asin dulukon an mga padding levita asin an hukom na nasa
katongdan. Mausisa sinda asin madesisiyon. Dapat na magsunod kamo sa desisyon
na itatao ninda saindoo diyan sa lugar na pinili Yahweh, asin mag-ingat kamong
otobon an gabos nindang instruksyon. Dapat na magdanay kamoo sa hatol na itatao
ninda saindo asin sa desisyon na ipahayag ninda saindo, na dai magkiling sa wala
o sa too kan sentensyang ipapahayag sa saindo. An siisay man na mag-isip na magsuhay
sa padi na yaon diyan sa serbisyo ni Yahweh saindong Dios, o sa hukom, an
tawong iyan dapat magadan. Waraon nindo an karatan na iyan hale sa Israel. Asin
an gabos na tawo na makadangog kaiyan asin matakot asin dai na magboboot sa
masunod.
Deut.
17:14-20 – Mga Hade. Kun maabot na nindo an daga na itatao saindo ni Yahwehng
saindong Dios, asin sadirihon iyan asin mag-erok kamo diyan, kun magsabi kamo
sa sadiri nindo na, “Mabugtak ako nin sarong hade na siring sa ibang mga
kataraid na nasyon”, dapat an hadeng iyan sosog sa pinili ni Yahweh na
ibubugtak nindo sa itaas nindo; dapat saro siya sa mga katugangan nindo na
ibubugtak nindong hade sa itaas nindo; dai nindo pagtawan an sadiri nindo nin
sarong hadeng dayuhan na bakong hale sa katugangan nindo. Paseguruhon nindo na
dai niya dadagdagan an bilang kan mga ataman niyang kabayo, o pabalikon an mga
tawo sa Ehipto tanganing madugangan an saiyang mga parakabayo, huli ta sinabi
ni Yahweh sa saindo na, “Dai na kamo magbalik pa sa dalan na iyan”. Ni dugangan
niya an bilang kan saiyang agom, huli ta iyo iyan an madaya kan saiyang puso.
Ni dugangan niya an bilang kan saiyang agom, huli ta iyo iyan an madaya kan
saiyang puso. Ni dugangan niya an saiyang bulawan asin plata na sobra-sobra.
Kun nakatukaw na siya sa saiyang trono dapat na ipasurat niya an kopya kan
Tugon na ini sa sarong rinulyo para sa saiyang sadiring gamit na ididikta kan
mga pading levita. Dapat na dai iyan mawara sa saiya asin dapat na basahon niya
iyan aro-aldaw kan saiyang buhay asin mag-adal siyang matakot ki Yahwehg
saiyang Dioos sa paagi nin pagsaray kan gabos na mga tataramon kan Tugon na ini
asin pagotob kan mga katugunan na ini. Kaya an saiyang puso dai mamenos sa
saiyang mga katugangan asin dai siya makiling sa wala o sa too kan mga pagboot
na ini. Kun gigibuhon niya iyan, magkakaigwa siya nin mga halawig na aldaw
diyan sa saiyang trono, siya asin an mga aki niya, sa Israel. (Ezk. 45:7-12;
Jer. 22:2-5).
Deut. 18:1-8
- An mga kapadean na levita. An mga kapadean levitikal, an enterong tribu ni
Levi, dapat na dai magkaigwa nin kahirasan o mana diyan ki Israel; dapat
nabubuhay sinda sa pagkakan kan mga kakanon na idodolot ki Yahweh asin sa mga
manonongod na ibayad saiya. Dai magkakaigwa nin mana an tribung ini diyan sa
iba niyang mga tugang; si Yahweh iyo an saindang pamana sosog sa ipinangako
niya sainda. Iyo ini an bayad na manonongod para sa mga padi na hale sa mga
tawo, duman sa nagdodolot nin toro o sarong karnero bilang sakripisyo: dapat na
itao sa padi an abaga, an pisngi asin an estomago. Dapat na itao nindo saiya an
primerong bunga kan saindong mais, kan saindong arak, kan saindong lana, siring
man an primerong ginuntingan kan saindong mga karnero. Huli ta pinili siya ni
Yahweh saindong Dios hale sa gabos nindong tribu tanganing gibuhon an mga
trabaho kan sagradong ministeryo, asin tanganing magbendisyon sa ngaran ni
Yahweh, siya asin an mga aki niya para sag abos na panahon (Hilnga an Ezk.
44:10-31).
Deut. 18:9-22
- Mga profeta. Kun makaabot na kamo sa daga na itatao nin Dios sa saindo, dapat
dai kamo mahulog sa pag-uugali na mag-arog kamo kan mga nakakauyam nag awe-gawe
kan mga katutubo. Mayo nin siisay man diyan sa saindo na magpaagi kan saiyang
aking lalaki o aking babae sa kalayo, na minagibo nin mahika, parahula, parapalad,
parakulam, espiritista, na minagamit nin anting-antiing, minakonsulta sa mga
kalag o espiritu, o minaapod sa mga gadan. Huli ta ikinakaongis ni Yahweh an
mga tawong minagibo kaini; iyo ini an dahelan kun tano ta pinapahale ni Yahweh
saindng Dios an mga nasyon na ini sa atubanagn nindo. Dapat na enterong magin
maimbod kamo ki Yahweh saindong Dios. Huli ta an mga nasyon na ini na
pinapalayas nindo puwedeng, magdangog sa mga espiritista asin mga parahula,
alagad bako ini an regalo na gustong itao saindo ni Yahweh saindong Dios:
papabutwaon ni Yahweh saindong Dios an sarong profetang siring sa sako, na hale
diyan sa saindo, hale diyan sa mga katugangan nindol sa saiya sana kamo
magdangog. Ibubugtak ko sa saiyang nguso an sakong mga tataramon asin itataram
niya iyan siring sa ipinagboboot ko. An tawo na habong magdangog kan sakong
tataramon na itataram niya sa sakong ngaran, papanimbagon siya sa sakuya huli
kaiyan. Alagad an profeta na magsuboot na magtaram sa sakong ngaran kan bagay
na dai ko man ipinagboot na itataram niya, o minataram sa ngaran kan ibang
dios, an profetang iyan dapat na gadanon. (Hilnga an Is. 33:22; Ezra 7:24).
2.
a. Para sa pagmasid mo, marhay daw o maraot na
an sarong relihiyosong tawo, o mga lider sa relihiyon, an maglaog sa pulitika
asin magkapot nin mga posisyon sa gobyerno? Kun uyon ka, anu-ano an saimong mga
rason? Kun dai ka uyon, anu-ano naman an saimong mga reserbasyon? Arin an mas
marhay, an relihiyon na magkapot sa gobyerno o an gobyerno na magkapot sa
relihiyon?
Kun masusog kita sa pagboot kan Kodigo Deuteronomikal para
sa Teyokratikong gobyerno, bawal nin Dios an pag-asumir nin man-iba-ibang
katongdan an lambang tawo nin Dios. Sa hukbong parapakilaban, mayong soldados
an minahalo kan saiyang sadiri sa buhay nin sibilyan, huli ta dapat yaon siya
sa serbisyo kan tawong naglista saiya; o arog man kan parakawat - dai siya
makukua an korona kun dai siya susunudon an mga reglamento kan kawat; asin
siring man, an paraomang nagtatrabaho iyo an may enot na deretso sa anuman na
bunga na aanihon (2 Tim. 1:4-6).
Sa Bibliya, igwa kitang makukuang mga momento kun saen an
mga relihiyosong tawo, mga miyembro kan kapadean, an nag-aktibo sa politika
asin gobyerno.
1
Sam. 22:20; 23:6 - Saro sanang aki ni Ahimelek akin i Ahilub an nakadulag. Siya
iyo si Abiatar, asin duminulag siya tanganing magbali ki David, asin sinabihan
siya na binuno ni Saul an mga kapadean ni Yahweh…Ngonian kan si Abiatar akin i
Ahimelek nagpaili ki David, nagpasiring siya duman sa Keilah na yaon sa saiyang
kamot an ephod.
2
Sam. 8:15-18 - Naghade si David sa Israel, nagpamahala siya kan lehe asin
hustisya sag abos niyang mga tawo. An kumander kan hukbo iyo si Joab aki ni
Zeruiah; an eskribiente iyo si Jehosaphat aki ni Ahilud; an mga padi iyo si
Zadok aki ni Ahitub asin Abiatar aki ni Ahimelek; an sekretaryo iyo si Seraiah;
an kumander kan mga Cerethtites asin Pelethites iyo si Benaiah aki ni Jehoiada;
an mga aki ni David iyo an mga padi.
1
Kron. 18:14-17- Naghade si David sa Israel, nagpamahala siya kan lehe asin
hustisya sag abos niyang mga tawo. An kumander kan hukbo iyo si Joab aki ni
Zeruiah; an eskribiente iyo si Jehosaphat aki ni Ahilud; an mga padi iyo si
Zadok aki ni Ahitub asin Abiatar aki ni Ahimelek; an sekretaryo iyo si Shavsha;
an kumander kan mga Cerethtites asin Pelethites iyo si Benaiah akin i Jehoiada;
an mga aki ni David iyo an nagokupar kan enot na lugar sa kataid kan hade
(Komentaryo c - Sosog sa 2 Sam. Mga padi sinda; alagad para sa mga
kroniko, siring sa mga tekstong sacerdotes asin sa Ezekiel, an mga padi iyo
idtong mga levita, asin baklong hale sa mga Hudiyo; dawa pa, may pagkakaiba an
mga awtoridad politikal asin relihiyoso. Hilnga an Ezk. 43:19).
2
Sam. 23-26 - An nagmamando kan enterong hukbo iyo si Joab; an nagmamando kan
mga Cyerethia asin Peletota iyo si Benaiah aki ni Jehoiada; si Adoram iyo an
enkardo kan polo; an parasurat ito si Jehosapaht aki ni Ahilud; an sekretaryo
iyo si Sheva; an mga padi iyo si Zadok asin Abiatar; mga padi man ni David iyo
si Ira an Jairita.
2. b. Kapinunan kan paglaog kan
kapadean sa gobyerno:
1
Hde. 2:26-27 - “Para man ki Abiatar na padi, sinasabihan siya kan hade,
‘Pagduman sa Anatot sa saimong daga. Dapat kang magadan, alagad dai taka
gagadanon ngonian, huli ta dinara mo an arka ni Yahweh sa atubang ni David na
sakong ama asin nakisumaro ka sa mga kadepisilan kan sakong ama’. Hinalean ni Solomon si Abiatar kan pagkapadi
ni Yahweh, kaya naotob an hula na sinabi ni Yahweh laban sa Harong ni Eli sa
Shiloh”. “Sa lugar niya bilang pamayo kam hukbo ibinugtak kan hade si Behaia
akin i Jehoiada asin, sa lugar ni Abiatar, an pading si Zadok.- v.35.
1
Hde 4:1-6 “Nagin hade sa bilog na Israel si Hadeng Solomon, asin iyo ini an
saiyang mga halangkaw na opisyal: si Azaeiah, aki ni Zadok, padi. An mga
sekretaryo, si Elihorep asin Ahias, mga aki ni Shisha. An tagasurat iyo si
Jehosaphat aki ni Ahilud. (Behaya aki ni Jehoyada, bilang kumander kan hukbo, an
mga padi, si Zadokmasin Abiatar). An hepeng administrador iyo si Asarya aki ni
Nathan. An amigo kan hade iyo si sabod akin i Nathan asin an saiyang tugang iyo
an maestro kan palasyo (primerong ministro). An kumander kan hukbo iyo si Eliab
aki ni Joab. An enkargado kan polo iyo si Adoram aki ni Abda”.
2
Kron. 29:4, 15 - “Dangan dinara niya an mga kapadean asin mga Levita, tiniripon
sinda duman sa plasa sa may subangan asin sinabihan sinda. Tiniripon ninda an
saindang mga katugang, kinosagrar ninda an saindang sadiri, asin sa pagkuyog
kan pagboot kan hade, sosog sa tatramon ni Yahweh, pinunan ninda an paglinig
kan Templo ni Yahweh”.
1
Hde. 1:5-8 - “Ngonian si Adonias, an aki ni Hagita, sarong ambisyoso; naghona siyang
magin hade; kaya nag disponir siya nin sarong karuwahe asin sarong gropong nin
singkuwenta kalalakihan tanganing mangenotan sa saiya. Mayo lamang nin panahon
sa enterong buhay niya na nakaolay niya an saiyang ama tanganing magsabi saiya
na, ‘Tano ta arog kaini an gibo mo? Guwapo man siyang marhay: ipinangaki siya
kan saiyang ina na kasunod ni Absalom. Nagkonsula siya ki Jaob aki ni Seruya sa
padding si Abiyar na nagkampi sa kawsa ni adnias; alagad dai nakiayon si
Zadokna padi, ni si Beneyang aki ni Jehoyada, ni an profetang si Nathan, ni si
Shimeia asin mga pagiriba niya. An mga kampeon ni David nagarayon ki Adonias”.
Padagos sa 1 Hde. 1:11+. An pinunan
kaini iyo an 1 Sam. 21:2-10 asin 1 Sam. 22:6-23.
2
Kron. 31:2-21 - “Pinatindog-liwat ni Ezekias an mga orden kan kapadean asin
levita, lambang sarong tawo sa saiyang maninigong orden sosog sa saiyang mga
trabaho, magin padi o levita, magin para sa tinotong na idinulot, atang sa
komunyon, serbisyo sa liturhiya, pasasalamat o pag-omaw, sa laog kan tata kan
kampo ni Yahweh.”.
Ezra
7:11 “Ini an kopya kan dokumento na itinao kan hadeng si Artaxexes ki Ezra, an
pading eksriba, an eskriba na may pambihirang pagkanood sa mga teksto kan
katugonan ni Yahweh asin mga pagboot manonongod ki Israel.” (Si Ezra sarong
ministro para sa mga Hudiyo sa korte kan Persia.)
Alagad para sa kroniko, na nasa isip an trabaho ni Ezra sa
Jerusalem, Ne. 8:8, tinawan nin relihiyosong kahulogan an sarong opisyal na
titulo; an eskriba iyo an sarong tawo na nagbabasa, nagsasaibang tataramon,
nagtutukdo kan Tugon sa banwaan nin Dios. Si Ezra iyo an nagin ama kan mga
eskribang ini na nakaginibo nin dakul na karahayan sa panahon nakatapos kan
distierro, na pinadagos kan mga eskriba (grammatel)
as panahon ni Cristo.
Ezra
2:62-63 “An mga tawong ini naghanap sa saindang rehistro kan mga apoon alagad
dai duman nakua, kaya isiniblag sinda pagka padi bilang maati asin binawalan
sinda kan saiyang excellensiya na magkakan kan sarong kakanon sangkod na may
sarong pading nakua para sa Urim asin Thummim.”
Ezra
7:24-Pinapaisiman kamo na bawal na mahagad nin tribute, custom o buwissa mga
padi, levita, kantor, mga parabantay kan puwerta, mga oblate; sa madaling
tataramon, sa mga surogoon kan Templong ini nin Dios. An siisay man an dai
magkuyog sa lehe nin Dios-na iyo man an lehe kan hade an hatol dapat na
mahigpit na ipasunod sa saiya: kagadanan, pagkadistierro, pag-embargo o
pagkabilango. v 26.
Ezekiel
45:1-12, 48:9-22-An pagkabaranga kan daga. An porsyon para ki Yahweh .
Is.
33:22 - Huli ta si Yahweh iyo an satong hukom, si
Yahweh iyo an paratao sato kan Tugon, si Yahweh iyo an satong hade asin
paratubos.
Ho.
8:4 - Nagbugtak sinda nin mga hade, alagad mayo ako nin pagtugot, asin nin mga
prinsipe, alagad mayo ako nin pagkaaram.
Ho.
13:9-11 - Nagisip akong raoton ta ka, Israel, siisay an matabang saimo? Haen na
an saimong hade tanganing magligtas saimo, haen na saimong mga lider tanganing
mangenot saimo? Idtong mga tawo na sinasabi mo, “Tawi ako nin hade asin mga lider”.
Sa kaanggotan ko tinawan ta kamo nin sarong hade asin sa kabangitan ko hinale
ko siya.
Huli ta nagkasala an mga hade sa Dios sa paagi kan pagsamba
sa mg adios-dios, an mga padi asin profeta nakabale sa kaanggotan nin Dios.
Jer.
4:9 - Sa aldaw na iyan - si Yahweh iyo an nagtataram - panluluyahon an puso kan
hade, siring man an puso kan mga prinsipe, matatakot an mga padi, an mga
profeta dai makakahiro.
Ho.
4:4-11 - Alagad bakong tawo an mag-akusar, mayong tawo an magtuyaw; kamong mga
kapadean an sakuyang inaakusar. Aldaw asin banggi kamo minalampog, kaiba
nindong napupukan an mga profeta, asin kamo an nakakaraot kan saindong banwaan.
An sakong banwaan nagagadan huli sa kakulangan nin pagkasabot. Huli ta
isinikwal nindo an kaaraman kaya isinikwal ta man kamo sa sakong pagkapadi;
liningawan nindo an katukdoan kan saindong Dios, sa parte ko man lilingawan ko
man an saindong mga kaakian.
Jer.
6:13-15 - Huli ta gabos, magpoon sa pinakasadit sakod sa pinakanangungurog,
yaon diyan sa luwas tanganing maghanap nin ganansyang dinayaan, mga profeta
siring man mga kapadean, gabos minagibo nin pandadaya. Binubugkusan ninda an
lugad nin sakong banwaan na mayong pakimano. Nagsarabi sinda, ‘Katoninongan, Katoninongan’
alagad mayo nin katoninongan. Dapat na masupog sinda kan saindang maating gibo.
Alagad dai sinda! Dai sinda nasusupog, nalingaw na sindang mamula. Kaya siring
na mahuhulog an iba, sinda man mahuhulog, ihuhulog sinda kun ako magdatong
tanganing makipaghusay sa sainda.
Jer.
23:11 - Oho, maski an profeta asin
kapadean mayo nang dios, nasumpungan ko an saindang mga karatan maski sadiri
kong harong - si Yahweh an nagtataram.
Mikias
3:11 - Itinataram kan saiyang prinsipe an saindang sentensya para sa suhol,
minapabayad ansa saiyang mga kapadean para sa saindnag mga adal, minahuruhula
an saiyang mga profeta para sa kuwarta. Alagad minasarig sinda ki Yahweh.
Minasarabi sinda, ‘Bakong si Yahweh yaon sa tahaw nyato? “Mayong maraot an
maabot sa satuya”’.
Sofonias
3:3-4 - An mga lider na inaampon niya mga naguungal na mga leon, mga lobo sa
banggi an mga hukom niya, na daing mangungutngot kun aga; mga hambugon an
saiyang mga profeta, mga tanso sinda; binabasang-basang kan saiyang mga
kapadean an mga banal na bagay, miinagibo nin karupitan sa Lehe.
Mal.
2:1,8 - Asin ngonian, mga kapadean, ini an patanid para saindo…alagad ika,
nalagalag ka sa dalan; ika an nagin dahelan kan pagkatumba nin kadaklan huli
kan saimong mga katukdoan. Rinaot mo an tipan ki Levi, an sabi ni Yahweh
Sabaoth”.
Sir
10:1-5 - “An gobyerno sa daga yaon sa mga kamot nin Kagurangnan, binubugtakan
niya nin tamang tawo sa tamang panahon. An asenso nin tawo yaon sa mga kamot
nin Kagurangnan, siya an minatao nin onor sa mga paratao kan kehe” ().
Tal.
8:15-16 - “Minagobyerno an mga hade sa paagi ko asin minapadara nin mga leheng
matanos an mga prinsipe; asin sa ngaran ko minagobyerno an mga gobyerno asin an
mga darakulang minapaotob nin hustisya sa kinabam”.
Kad.
6:3 - “Huli ta an kapangyarihan regalo saimo nin kagurangnan, an kapamahalaan
hale sa Kahuro-halangkawe”.
2
Kron 17:7-8 - Sa ikatolong taon kan saiyang paghade, ipinadara niya an saiyang
mga opisyales: Ben-hail, Obadiah, Zakarias, Nethanel asin Mikias, tanganing
magtukdo sa mga bur-banwaan sa Juda. Kaiba ninda iyo an mga Levita: Shemaya.
Nataniya, Zebadiya. Asahel, Shemiramoth, Jehonathan, Adonias asin Tobias, an
mga Levita kaiba an mga kapadean na si Elishama asin Jehoram.
2
Kron 19:4-11 - Si Amariya, an poon na padi, iyo an namamayo sa saindo sag abos
na bagay sa relihiyon, asin si Zebadia, akin i Ishmael, an tesorero kan harong
ni Judah, sag abos na bagay na may koneksyon sa hade. An mga levita na iyo an
magigin nindong mga eskriba. Magmapusog kamo, sunoda an mga instruksyon na ini,
asin si Yahweh madiyan tangaining magtao nin asenso.
Ez.
22:23-31 - An kutsabahan kan mga lider sa Israel.
2.c.
An mga padi na nagkarapot kan gobyerno: Alcimus - 1 Mac. 7:5, 9, 20; 2 M. 14;
Jonathan - 1 Mac. 4, 9; Simon - 1 Mac 13, Menelaus - 2 Mac. 4:23; Jason - 2
Mac. 4/Onias - 2 Mac. 3; John - 1 Mac. 16.
2.d.
Mga pakapadean na nasa military - 1 Mak. 5:67.
2.e.
Mga padi sa karawat - 2 Mac. 4:14.
3. Tubod
ka daw na matanos na gibo nin sarong Dios an pagdistierro nin sarong nasyon kun
dai nagkukuyog kan mga ipinagboboot Niya? Para saimo, ano an pinaka-ugat kan
pagkadistierro nin Dios ki Israel? Ano an resulta para ki Israel kan saindang
pagkadistierro?
Pagkatapus na msimbagan nyato an mga
kahapotan sa kuwestyonaryo, ngonian madigdi na kita sa pagpaliwanag kan
satuyang binasang ebanghelio dapit kaining satuyang tema ngonain sa ebanghelio
na “An ki Cesar, ki Cesar - an sa Diosm sa Dios” (Mt. 22:21) na iyong piniling
ebanghelio para sa bulanan na temang “Kahadean asin Distierro”.
B.
An teksto kan Ebanghelio (Mt. 22:15-22):
“Dangan nagharale an mga Pariseo tanganing magplano na sinda-sinda sana
huli ta dadakuopon ninda siya sa mga sasabihon.”
An insidenteng ini igwa
nin koneksyon duman sa nakaaging insidenteng sinsabi sa Mt. 21:23m. An naenot
na insidente iyo ditong dapit sa pagtukdo ni Jesukristo duman sa Templo, asin
mantang siya nagtutukdo, nag-arabot an mga poon na padi asin kamagurangan kan
mga tawo (banwaan) asin nagharapot, “Ano an awtoridad mo na maggibo nin arog
kaini?” Embes na direktang simbagon ni Jesukristo an saindang mga hapot, an
isinimbag niya sainda iyo an saro man na hapot, an dapit kun saen si Juan
Bautista nagkua nin awtoridad na magtukdo asin magbautismo. Dangan, kan dai
matoltol an simbag kan poon na padi asin kamagurangan kan banwaan, idinirekta
ni Jesukristo sa sainda an pag-estorya dapit sa mga parabola kan duwang aki,
kan maraot na mga enkargado asin kan punsyon sa pagkasal, na nagluluwas na
kontrabida sinda. Kaya, kan mareparo nindang dehado sinda, nagharale sinda
tanganing magmiting asin magplano kun paano ninda siya ikakapadakop sa awtoridad
kan gobyerno tanganing makabalos sinda saiya.
Sa Mt. 21:43-46,
sinasabi digdi na gusto nindang arestuhon siya alagad takot sinda sa mga tawong
nagmimidbid sa saiya bilang profeta. Huli ta dai sinda makaasir sa mga tawo,
naghanap sinda nin paagi na bako na sinda an maaaresto kundi an mga awtoridad
na kan gobyerno.
Boot ninda siyang
ikapadakop sa paagi kan mga sasabihon niya. An gibo nindang ini nagpapahiling
kan ginibo kaidto kan mga kaiwal ni profeta Jeremias na, “Madya, magmukna kita
nin sarong plano laban ki Jeremias; kun mawara siya, dai makulang nin itutukdo
an kapadean, ni an mga madudunonog (eskriba) nin saindang mga kahatolan, ni an
mga profeta kan saindang tataramon. Madya, kulgan ta siya huli kan saiyang
sadiring dila, dangugon tang marhay an lambang tataramon na sasabihon niya”
(Jer. 18:18).
Sa ibang lugar kan mga
libro kan ebanghelio makukua an parehong pangyayari ki Jesus sa nangyaring ini
ki Jeremias. “Kan maghale siya duman sa harong, nagpoon na an mga eskriba asin
Paraiseo kan saindang maigot na pag-atake laban saiya asin pirit na
pinagsisimbag siya dapit sa dakul na kahapotan, nagbubugtak sinda nin silo
tanganing dakupon siya sa anuman na sasabihon niya” (Lk. 11:53-54).
Ipinadara ninda saiya
an saindang mga disipulo (sa Mk. 12:13-ibang Paraseo) asin an mga Herodino (sa
Lk. 20:20-ini an mga ahete na ipinadara ninda na nagtatago bilang mga tawong
eksperto sa Lehe tanganing akupon siya sa anuman na sasabihon niya asin kun
siring ikatao siya sa hurisdiksyon asin awtoridad kan gobyernador). An mga hero
diano bako man na mga opisyales kan korte Herodes Antipas hil. Lk. 3:1+), kundi
mga Judio man sana na mahilig sa pulitika na aktibong nagtatabang ki Herodes
Antipas, an tetrarka nin Galilea, asin nagkikinabang kan saiyang mg pabor. Kun
siring, mga suportador sinda kan dinasteya ni Herodes (Mt. 22:16+). Malinaw
digdi na an mga relihiyosong tawo, mga poon nin kapadean asin mga kamugurangan
kan banwaan, naggamit sinda nin mga kadugo asin karelihiyon nindang mahiling sa
politika asin ampuyon sa dayuhan na gobyerno asin nagkutsabahan tanganing
isumbong si Jesus ki Cesar sa paagi kan mga tataramon kaini tumang sa dayuhan
na emperador. Gusto nindang paluwason na si Jesus nagtutukdo nin rebelyon.
Nagsabi sinda, ‘Maestro, aram ming sarong tawo kang onesto
asin tinutukdo mo sa onestong paagi an dalan nin Dios’, (an dalan nin Dios
pareho sa dalan nin Kagurangnan o an Dalan sa gibo 18:25-26,22:4, 9:2+), asin
mayo ka nin siisay man na kinakatatakotan huli ta para saimo mayo nin halaga an
ranggo nin tawo’.
Sa tolong evangelio,
maniba-iba an pagkasabi kan hapot na ini. Sa Mt. asin Mk., pareho, alagad sa
Lk. iba: “Maestro, aram mi na nagtataram
asin nagtutukdo ka kan mata: dai nan in tawong kinikilingan asin an enterong
pagka-onesto itinukdoamo an dalan nin Dios” (Lk. 20:21).
Magayon na marhay an
pasakalyeng ini kan mga Paraseo. An pasakalyeng ini mayong sinseridad huli ta
boladas man sana, maski ngani nagsasabi ini kan mga kalidad ni Jesucristo
alagad eksaherado. Totoo na sosog sa opinion kan mga Pariseo si Jesus nagtutukdo
kan dalan pasiring sa Dios (dalan nin Dios o dalan nin kagurangnan o Dalan) na
may pagka-onesto, prangka asin mayong kinikilingan na tawo. Alagad kan sabihon
ninda na mayong halaga para ki Jesus an ranggo kan tawo, ini sarong tataramon
na eksaherado, sobra, pakagat, asin abuso, nin huli ta para ki Jesus an ranggo
asin an posisyon nin sarong tawo sa sosyedad may halaga, sosog sa paliwanag na
itinao niya sa masunod.
Alagad isinabi kan mga
Pariseo tanganing giyahan asin impluwensiyahan si Jesus pasiring sa mga
tataramon o deklarasyon na gusting gibuhon ni Jesukristo asin gusto nidang
madangog hale sa ngimot ni Jesukristo na, kun uyonan ni Jesukristo an siring na
opinion ninda dapit saiya asin kun mahuhulog siya sa litag ninda na puro
boladas asin pasakalyeng bakong sinsero, seguradong mataram siyang kontra sa
gobyerno ni Cesar.
An pagimpluwensiya asin maniobrang ini malinaw na gayo sa masunod
nindang tataramon na, “Kun siring,
sabihin kami kan opinion mo. Tugot dawn a magbayad kita nin buwis ki Cesar o
dai?” An hapot na ini garo simple
sana sa pagtaram. Alagadkun sasabuton na mathay, ini pano-pano nin
kumplekasyon. Aram kan mga relihiyosong lider na igwang panahon kaidto sa
kasaysayan ninda na sarong dayuhan na hadeng si Artaxerxes, hade kan Persia,
nagtao kan pagboot na ini sa bilog niyang emperyo na bawal na maghagad nin
tribute, nin sarong custom asin buwis sa mga padi, mga Levita, mga kantor, mga
bantay sa puwerta, mga oblate, sa madaling tataramon, sag abos na surugoon sa
Templo nin Dios (Esra 7:24). Kan an mga dayuhan na Griyego, sa persona ni
Hadeng Demetrio I (1 Mak. 7:4) nagtangro nin pakikipag-alyado ki Jonathan,
sarong poon nin kapadean, laban sa mga dayuhan na Romanong pinapamayohan ni
Alejandro Epifanes (1 Mak. 10:1), an mga Griyego nagtangro nin mga eksepsyon
asin mga pribilehiyo para sa mga Huidyo. Kaiba digdi iyo an pagbayad nin gabos
na klase nin tributo, an mga utang para sa Asin asin an mga buwis para sa hade
(1 Mak. 10:29-30,42; 11:28-35). An pagpalibreng ini para sa pagbayad nin
buwiskan Templo itinao man ni Demetrio II asin Antioko VII sa halangkaw na
padding si Simon (1 Mak. 13:39; 15:5-8).
Huli kan pagpalibreng
ini sa buwis an Templo nagin mayamanon asin nagkaigwa nin sarong dakulang isyu
dapit sa kayamanan kan Templo kan panahon ni Onias III (2 Mak. 3). An tribute
sa Roma nagpoon sa panahon ni Nicanor (2 Mak. 18:10; 9:36). An pag-imponir kan
buwis nagpoon man kan panahon ni Lysias sa irarom kan hadeng si Antioko (2 Mak.
11:3). Kaya, an isyung ini dapit sa pagbayad nin buwis sa mga dayuhan na
emperador igwa nin halawig na ginikanan asin dakulang halaga para sa mag
Hudiyo. Huli ta an mga Hudiyo nakanamit nin pagpalibre sa pagbayad nin buwis
magpoon pa sa panahon ni Ezra, an eskriba, sagkod man kan panahon kan mga
halangkaw na padding si Jonathan asin Simon, kan an mga kapadean iyo an
nagpapalakaw asin nagkakapot kan politika asin gobyerno, naghohona an mga
Pariseo na ibugtak ki Jesukristo an isyung ini tanganing mabuhay giraray an
romdom kan mga panahon na an mga Hudiyo nag-alsa asin nagrebelde laban sa mag
dayuhan na awtoridad tanganing makamtan giraray an saindang libertad sa kamot
kan mga dayuhan.
Ini an katuyuhan kan
mga Pariseo kan hinapot ninda si Jesukristo dapit isyu kan pagbayad nin buwis
ki Cesar, an dayuhan na emperador kan Roma na iyo an nagkakapot kan gobyerno
kan Israel, mantang itinutukdo niya an pagsadios asin an pagkatunay na Hudiyong
maimbod sa tugon nin Dios.
“Aram ni Jesukristo an maraot nindang intensiyon asin nagsimbag,
‘Kamong mga ipokrito! Tano ta sinisiod nindo ako nin arog kaini? Hilngon ko daw
an kwartang pambayad nindo kan buwis’. Itinao ninda saiya an sarong denaryo’…”
An duwang beriskulong
ini sinabi sa Markos na, ‘Makakaaninag siya sa saindang ipolrisiya, nagsabi
siya sainda, “Tano ta sinisiod nindo ako? Tawan daw sako an sarong denaryo asin
pahilngan daw sako.” Itinao saiya an saro…(Mk. 12:15), asin sa Lukas naman na,
“Aram ni Jesus an saindang katusuhan asin nagsabi, pahilngan daw sako an sarong
denaryo…”(Lk. 20:23-24a). “Ipokrisya” asin “katusuhan”. Iyo ini an akusasyon ni
Jesus sa gibong ini kan mga Pariseo. Totoo man nanggad na nagsasagin-sagin sana
an mga Pariseo na interesado sinda sa tataramon ni Jesus na iyo an gikan sa
Dios, na kun talagang gikan siya sa Dios, dapit na itukdo niya na sala an
pambayad nin anuman na buwis sa bakong mga tunay na Judio nin huli ta
pagkakasala ini laban sa Tugon nin Dios. Gustong paluwason kan mga Pariseo na
sinda an dapat na midmidon ni Jesus namaka-Dios nin huli ta sana na may
kapangyarihan na makapalibre sa mga tawo sa bagbayad nin buwis ki Cesar. Bilang
mga desendensya kan mga heroheng Hasideano na nakikilaban para sa katanglikasan
kan Israel sa mga kamot kan mga dayuhan, asin an nagbubugtak kan disensiya kan
Hasmoneano asin Herodeano, gusto nindang kuahon an opinion ni Jesus para sa
sainda kun talagang saro siyang debotong Hudiyo, na dai siya makampi sa mga
dayuhan maski dapit sa bagay nin pagbayad nin buwis. Alagad kun talagang anngot
siya sa mga Pariseong lider kan mga Hudiyo, masurog siya ki Cesar asin sa mga
dayuhan na kapangyarihan, asin an mga tawong nagsusuporta asin nagsusunod saiya
maangot man ki Jesus nin huli ta anggot an mga Judio sa mga dayuhan nin huli ta
mga kaiwal ninda an mga dayuhan, lalo na an presenteng emperador na si Cesar
kan Roma. An pagbayad nin buwis sa mga paganong dayuhan kontra sa Dios kan
relihiyon nin mga Judio. Kaya, tanganing maprobaran ni Jesus kun totoo an
aligasyon ni Jesus na an mga Pariseo iyo an totoong kapangyarihan na dapat midmidon
kan gabos na Judio, naghagad siya kan kuwartang pambayad sa buwis, an denaryo.
Asin nagsabi siya,
‘Kiisay an payong ini? Kiisay na ngaran?’ Nagsimbag sinda, ‘Ki Cesar”.(Hil. Man
an Mk. 12:16b, Lk. 20:24). Gusto ni Jesus na tawan nin empasis an saiyang
punto, huli sa paghapot na ini. Gusto ni Jesus na madidmid kan mga tawo kan mga
Pariseo na an kuwartang ginagamit ninda sa pagbayad kan buwis bako man nindang
sadiri (1 M 15:6), kundi sadiri kan emperador kan Roma. Kun siring, kun an
kuwartang ginagamit ninda bakong sa sainda, dapat na itao o ibalik ninda iyan
sa mga kagsadiri kaiyan. Sadiri kan mga dayuhan an kuwarta ninda, kaya dapat
lang na magsunod sinda sa pagboot kan mga dayuhan. Kun sadiri nindang kuwarta
an ginagamit ninda, tano ta dapat na itao iyan sa ibang tawo, lalo na sa mga
dayuhan, na dai man makakagamit kaiyan.
“Dangan sinasabihan niya sinda, ‘Kun siring, itao nindo liwat ki Cesar an ki Cesar- asin sa Dios an sa
Dios’”. Malinaw na marhay an solusyon ni Jesus sa isyu o problema na dinara
kan mga Pariseo ki Jesus. Gusto ni Jesus na ikapamidbid an grabeng kapalsohan
kan mga kaiwal niya, an mga Pariseo, sa pagtao saiya nin problema na bako man
talagang sarong problema, kun gagamiton sana an marhay na lohika. Kun
nagtutukdo siya sa tawo kan tunay asin tamang dalan dapit sa Dios, na iyo an
pagintiyende asin pagsunod sa saiyang lehe, dapat na dai iyan ipagsalak sa
sarong bagay na mayo diyan nin relasyon. An sa Dios suhay man sa tawo, asin an
obligasyon na hinahagad niya sa tawo iba man kan sa gobyerno. Dai ini dapat na
paghaluon. Kun an tawo may obligasyon nin pagbayad nin buwisi sa gobyerno, inin
dapat man niyang otobon asin dai pagsarahotan an saiyang pagtubod asin pagkuyog
sa katugonan o katukdoan nin Dios. An Dios mismo nagtutukdo na an tawo igwa nin
obligasyon na magkuyog sa hade bilang representante asin kasangkapan in Dios (.
10:1-5; Tal. 8:15-16; Kad. 6:3; Tal. 24:21; Rom. 13:1-7; 1 Tim. 2:1-3; Tito
3:1-2; 1 P. 2:13-17; Jer 27:1-22).
Kun siring, an hade
asin an Dios dai nag-iiwal nin huli ta an hade sakop nin Dios asin an hade iyo
man an may sakop sa tawo. An pagsunod kan tawo sa hade iyo an nagpapahiling kan
saiyang pagkuyog asin pagsunod sa lehe nin Kagurangan.
Nabigla sinda kan simbag
na ini asin binayaan ninda siyang solodangan nagharale na sinda Kun siring, dai
nag-asir an plano kan mga Pariseo na siodon ninda si Jesukristo kan maraot
niyang sasabihon dpit sa emperador na si Cesar, dai man siya nagkasala sa Dios
nin huli ta sinabi niya an dapat na magin tamang atitud nin tawo dapit sa
gobyerno asin sa politika, asin dai man niya nawara an mga parasunod niya sa
pagtao nin eskandalo asin salang doktrina dapit sa relasyon kan temporal na
kapangyuarihan asin kan espirituwal na kapangyarihan.
C.
Konklusyon:
An
teokratilong klaseng pag-gobyerno palan nangangahulugan na bakong suhay an
gobyerno sa relihiyon na garo baga kun nasa relihiyon kan mayo ka nang
pakilabot sa gobyerno asin vice versa o sabay na garo baga dapat na kapotan kan
gobyerno an relihiyon (Hilnga 1 Sam. 21:2-10; 22:6-23; 1 Hde. 1:5-8,11;
2:26-27) o vice versa (1 asin 2 Mak), kundi suhay pero sabay; an boot sabihon,
suhay huli kan separasyon kan Estado asin relihiyon (2 Kron 19:4-11), pero
sabay nin huli ta an lehe nin Dios iyo man an lehe kan hade (Ez. 7:26; Mt.
22:15-22; Rom. 13:1-7; 1 Tim. 2:1-3; Tito 3:1-2; 1 P. 2:13-17; Tal. 24:21;
parahulit 8:2-5; Jer. 27:7). An teokrasyang ini dapat mahiling man sa pamilya
sa harong (1 Cor. 11:3). Dai magin diktador kundi pastor (1 P. 5:1-4). An mga
tataramon na ini dapait sa teokrasya igwang pangako an Dios kun susundon.
Kun
siring, an boot sabihon kan kasabihan ni Jesukristo na “An ki Cesar, ki Cesar -
an sa Dios, sa Dios” iyo na dapat magbayad kita kan buwis na hinahagad na
deretso kan gobyerno sibil asin magtao man kita kan buwis para sa Dios. An
buwis sa gobyerno iyo an Rom. 13:7 na nagsasabi na “Bayadan an lambing opisyal kan gobyerno kun ano an deretsong hinahagad
niya - magin buwis iyan na direkta o indirekta, pagkatakot o onra”, mantang
an buwis sa Dios iyo an Mt. 6:1-18,24 na nagsasabi man na “Mayong siisay man an puwedeng magin oripon nin duwang kagurangnan:
puwede niyang ikaongis an enot asin kamotan an ikaduwa, o irespeto an enot asin
ikaongis an ikaduwa. Dai kamo puwedeng magin oripon nin Dios asin nin kuwarta”.
AN BUWIS KI CESAR
|
Mateo 22
|
Markos 12
|
Lukas 20
|
||||
|
15
|
Dangan nagharale an mga
Pariseo tanganing magplanong sinda-sinda sana huli ta dadakupon ninda siya sa
mga sasabihon niya.
|
13
|
Sunod, ipinadara ninda
saiya an ibang Pariseo asin an mga Herodiano, tanganing dakupon siya kun ano
an sasabihon niya.
|
20
|
Kaya, naghalat sinda kan
saindang oportunidad asin nagpadara sinda nin mga ahente tanganing magpabisto
bilang mga tawong tatao sa Tugon asin tanganing dakupon siya sa anuman na
sasabihon niya asin ikatao sa hurisdiksyon asin kapangyarihan kan gobernador.
|
|
|
16
|
Asin ipinadara ninda saiya
an saindang mga disipulo, kaiba an mga Herodiano, tanganing maghapot,
‘Maestro, aram ming sarong tawo kan onesto asin itinutikdo mo sa onestong
paagi an dalan nin Dios.
|
14
|
Uminabot sinda asin
nagsabi saiya, ‘Maestro, aram ming saro kang onestong tawo, na dai ka takot
sa kiisay man, huli ta an ranggo nin tawo mayo nin kahulugan saimo, asin sa
enterong pagka-onesto itinutukdo mo an dalan nin Dios. Tugot daw na magbayad
nin buwis ki Cesar o dai? Dapat daw na magbayad kami, iyo o dai?’.
|
21
|
Hinapot nida siya kaini,
‘Maestro, aram mo na nagtutukdo asin nagtataram ka nin tama; dai ka minakampi
sa kiisay man, kundi sa enterong pagka-onesto itinutukdo mo an dalan nin
Dios.
|
|
|
22
|
Tugot daw sato an pagbayad
nin buwis ki Cesar o dai?’
|
|||||
|
17
|
Kun siring, sabihi kami
kan saimong opinion. Tugot dawn a magbayad kita nin buwis ki Cesra o dai?
|
|||||
|
18
|
Aram ni Jesus an maraot
nindang intension asin nagsimbag, ‘Kamong mga ipokrito! Tano ta sinisiod
nindo ako nin arog kaini?
|
15
|
Nakaaninag siya sa
saindang ipokrisiya, nagsabi siya sa sainda, ‘Tano ta sinisiod nindo ako?
Tawan sako an sarong denaryo asin pahilngan daw sa sako?
|
23
|
Aram ni Jesus an saindang
katusuhan asin nagsabi,
|
|
|
19
|
Hilngon ko daw an kwartang
pambayad nindo kan buwis’. Itinao ninda saiya an sarong denaryo.
|
16
|
Itiinao saiya an saro asin
siya nagsabi, ‘Kiisay na ngaran? Kiisay na payo ini?’
Sinimbag ninda siya, ‘Ki
Cesar’.
|
24
|
Pahilngan sako an sarong
denaryo. Kiisay na payo asin ngaran an yaon diyan?’
Nagsimbag sinda, ‘Ki
Cesar’.
|
|
|
20
|
Asin nagsabi siya. ‘Kiisay
an payong ini? Kiisay na ngaran?
|
|||||
|
21
|
Nagsimbag sinda. ‘Ki
Cesar’.
Dangan sinabihan niya
sinda, ‘Kun siring, itao nindo ki Cesar an ki Cesar - asin sa Dios an sa
Dios’.
|
|||||
|
17
|
Sinabihan sinda ni Jesus,
‘Ibalik ki Cesar an ski Cesar - asin sa Dios an sa Dios’.
Enterong nabigla sinda kan
simbag na ini.
|
25
|
Sinabihan niya sinda, ‘Kun
siring, itao ki Cesar an ki Cesar - asin sa Dios an sa Dios.
|
|||
|
22
|
Nabigla sinda kan simbag na ini, asin
binayaan ninda siyang solo dangan nagharale.
|
|
26
|
Huli kaini, dai sindang nakuang sala
sa mga itinaram niya sa publiko! Nabigla sinda kan saiyang simbag asin
napundo sinda.
|
||
An
ibang lugar sa Bibliya na nagtataong liwanag para sa doktrinang yaon sa Mateo
22:15-22:
Roma 13:1-7 - Dapat
kamong magsunod sa naggobobyernong mga kapangyarihan. Huli ta an gabos na
gobyerno minagikan hale sa Dios, itinalaga nin Dios an mga kapangyarihan sibil,
asin kun siring an siisay man na nakikitusayan sa awtoridad minarebelde laban
sa desisyon nin Dios, asin dapat na kastiguhon an gibong iyan. An marhay na
gibo dai natatakot sa mga mahistrado; mga criminal sana an igwa nin dapat na
ikatakot. Kun gusto mong mabuhay ka na dai natatakot sa awtoridad, dapat na
mabuhay kan na onesto asin puwede pang onrahon ka kan awtoridad. An estado yaon
diyan tanganing maglingkod sa Dios para sa saindong karahayan/ Alagad, kun
babarion nindo an lehe, dapat lang na magkaigwa kamo nin takot; igwa nin
kahalagahan an pagbitbit nin espada. Yaon diyan an awtoridad tanganing
maglingkod sa Dios: ipinapaotob ninda an
balos nin Dios sa paagi nin pagkastigo kan paragibo nin sala. Kaya, dapat na
magkuyog kamo, bako nin huli ta takot kamong kastiguhon, kundi para man sa
ikakakarahay kan saindong konsiyensiya. Iyo man ini an rason kun tano ta dapat
magbayad kamo nin buwis, huli ta an gabos na mga opisyal kan gobyerno mga
opsiyal nin Dios. Naglilingkod sinda sa Dios sa paagi nin pagkolekta nin mga
buwis. Bayadan an lambing opisyal kan gobryerno ku ano an mya deretso siyang
hadaon - magin buwis na direkta o indirekta, respeto o onra.
1 Tim.2: 1-3 - Enot
sag abos, an sakuyang hulit iyo na dapat na magdolot kamo nin mga pamibi para
sa lambang saro - mga pag-arang, pagngayo-ngayo asin pasasalamat - asin lalo na
para sa mga hade asin iba pa na yaon sa awtoridad, tanganing mabuhay sinda nin
buhay na relihiyoso asin kagalang-galang sa katoninongan asin tangkilo. Tama
ini kun iyo an gigibuhon, asin makakapaogma sa Dios na satong paratubos.
Tito 3:1-2 -
Pagiromdoma sinda na obligasyon nindang magkuyog sa mga opisyal asin
representante kan gobyerno; na dapat pirmeng handa na maggibo nin marhay sa
lambing oportunidad; na dai magpadagos na magpakaraot sa ibang tawo o maghanap
nin iwal, kundi dapat pirmeng magalang asin pino an pag-uugali para sag abos na
klase nin tawo.
1 Pedro 2:13-17 -
Alang-alang sa Kagurangnan, akoa nind an awtoridad kan lambang isntitusyon
sosyal; an emperador, bilang pinakahangkaw na awtoridad, asin an mga gobernador
na kinomisyon niya tanganing magkastigo kan mga criminal asin mag-omaw kan
marhay na pagkasiyudadano. Gusto nin Dios na kamo magin mga marhay na
siyudadano, tanganing pauntukon an mga lolong na nagtataram huli kan saindang
pagkaignorante. Mayong nakakaoripon sa saindo kundi an Dios, kaya mag-ugali
kamongf talingkas na tawo, asin dai nindo paggamiton an saindong katalingkasan
bilang sarahotan tanganing para sa maraot. Magkaigwa kamong paggalang sa
lambang saro asin pagkamoot sa satuyang komunidad; matakot kamo sa Dios asin
onrahon nindo an emperador.
Talinhaga 24:21 - Aki
ko, matakot ka ki Yahweh asin matakot ka sa hade; dai ka magsuag sa arin man sa
duwa; huli ta dali-daling mabutwa an saindang pagbalos, asin siisay an
makakaaram kun ano an kastigo na ipapadara nindang duwa?
Parahulit 8:2-5 - Ini
an sinasabi ko: Kuyoga an pagboot kan hade, alang-alang sa sumpa nin Dios; hare
pagbasang-basang na suhayon iyan; hare magmatagas an payo kun an kawsa sarong
bakong marhay, huli ta minahiro siya sosog sa paghona niyang tama; huli ta an
tataramon nin hade halangkaw sag abos, asin siisay an mangangahas na magsabi,
‘Tano ta dapat gibuhon iyan?’ An minakuyog kan ipinagboboot dai maano, asin
aram kan sarong maduniong na tawo na igwa nin paghukom (2 Sam. 7; Sal. 89).
Jeremias 27:1-22 -
Arin man na nasyon o kahadean na dai magpasakop ki Nebukadnesar na hade kan Babilonia, asin dai iduduko an saiyang
liog sa sakal kan hade nin Babilonia, kakastiguhon ko nin espada, gutom asin
peste - si Yahweh an nagtataram - sagkod na ikatao kaini an saiyang
kapangyraiha. Sa sadiri nindong parte, dai kamo magdangog sa saindong mga
profeta, saindong mga paramahika, mga para-pangaturugan, mga parahula asin mga
mangkukulam, na minasabi saindo: Dai kamo magigin oripon kan hade nin
Babilonia.Minahula sinda saindo nin kaputikan, an resulta kaiyan iyo na
papalayason kamo hale sa saindong daga, na papahaleon ta kamo, asin
magkakagaradan kamo. Alagad idtong nasyon na maghuruhod kan saiyang liog sa
sakal kan hade nin Babilonia asin magpasakop saiya, pababayaan kong matrangkilo
sa saiyang sadiring daga - si Yahweh iyo an nagtataram - tanganing mag-oma asin
mag-estar diyan.
No comments:
Post a Comment